Okres gorących dni szczególnie źle znoszą wysokowydajne sztuki, gdyż wytwarzają one o wiele więcej ciepła niż krowy zasuszone. Związane jest to z procesami zachodzącymi podczas produkcji mleka, jak również ze zwiększonym zapotrzebowaniem i pobieraniem pasz. W okresie wysokich temperatur można zaobserwować wiele niekorzystnych reakcji u bydła. Krowy tracą apetyt i ograniczają spożycie pasz szczególnie włóknistych, co prowadzi do spadku wydajności, pogorszenia przyrostów i upośledzenia odporności. Wysokie temperatury powodują, że krowy rzadziej podchodzą do stołu paszowego i jeżeli mają taką możliwość starają się wybierać pasze treściwe, których trawienie nie wpływa na tak dużą produkcję ciepła, jak w przypadku pasz objętościowych. Stres cieplny ogranicza właściwą pracę żwacza oraz namnażane się mikroflory, powoduje również zmniejszenie motoryki pozostałych przedżołądków krowy.
Zaburzenia trawienne mogą prowadzić do chorób metabolicznych oraz znacznego spadku produkcji mleka, jednakże to nie koniec problemów wywołanych stresem cieplnym. Wysokie temperatury mogą wpłynąć również negatywnie na rozród bydła. Ruja w okresie lata trwa zazwyczaj krócej i dodatkowo jest słabo manifestowana przez krowy, co utrudnia wyznaczenie terminu krycia. Zwierzęta podczas upałów są apatyczne, a ich temperament jest osłabiony. Zdarza się również, że porody się przedłużają, a cielęta mogą mieć obniżone przyrosty. Coraz częściej obserwowany jest również negatywny wpływ wysokich temperatur na racice. Krowy przez dłuższy czas wybierają pozycję stojącą dla zapewnienia lepszego schładzania ciała, niestety skutkuje to większym obciążeniem racic, pojawiają się krwiaki podeszwy oraz choroba linii białej.
Stres cieplny ogranicza produkcję, utrudnia rozród oraz wpływa negatywnie na zdrowie zwierząt. Każdy hodowca w racjonalny i uzasadniony dla specyfiki własnego gospodarstwa sposób powinien przeciwdziałać temu zjawisku.
Podstawą dobrostanu zwierząt jest zapewnienie im dostępu do świeżej i czystej wody. Podczas upałów krowy mogą pobierać ponad 100 l wody dziennie. Konieczne jest aby każda sztuka mogła swobodnie podchodzić do poidła niezależnie od pozycji w stadzie. Warto zastanowić się nad dostawieniem poideł aby pierwiastki i słabsze sztuki miały stały dostęp do wody. Należy zadbać również o odpowiednią higienę i w okresie wysokich temperatur częściej czyścić poidła, aby nie stwarzać korzystnych warunków dla rozwoju bakterii.
Kolejnym sposobem przeciwdziałającym stresowi cieplnemu jest zwiększenie ruchu powietrza obniżającego odczuwalną temperaturę. Najłatwiejszym działaniem jest otwarcie drzwi i okien w oborze, jednak podczas upałów ten sposób może nie przynosić oczekiwanych rezultatów. Jeżeli zastosowana w oborze wentylacja nie spełnia swojej roli warto wtedy zastanowić się nad zamontowaniem wentylatorów, które będą schładzać zwierzęta. W zależności od potrzeb oraz możliwości gospodarstwa powinno się umieścić je w miejscach newralgicznych takich jak: poczekalnia do hali udojowej bądź strefa karmienia. Wentylatory można zawiesić również w części legowiskowej krów. Rozwiązaniem może być również użycie zraszaczy. Zwykle montowane są one w poczekalniach oraz przy wejściach do hali udojowej. Ich zadaniem jest rozpylenie wody nad krowami i ochłodzenie ich ciał w wyniku odparowywania. Zastosowanie tego rozwiązania jest uzasadnione jeżeli wentylacja działa sprawnie, ponieważ należy pamiętać o tym, że nadmierna wilgotność w oborze dodatkowo ogranicza oddawanie ciepła przez zwierzęta.
Istotne jest również żywienie zwierząt zachęcające do jak najczęstszego podchodzenia do stołu paszowego. Należy zastanowić się nad godzinami zadawania pasz i zwiększyć ich częstotliwość. Pasze najlepiej podawać w godzinach o niższej temperaturze kiedy krowy chętniej z niej skorzystają, zmniejszy to ryzyko jej zagrzewania się oraz ograniczy psucie się niedojadów. Najwięcej ciepła produkowane jest podczas fermentacji pasz włóknistych w żwaczu. Niezbędne jest zapewnienie dostępu do lizawek solnych i wody. W czasie długotrwających upałów warto zastanowić się nad specjalnymi dodatkami oferowanymi przez firmy paszowe bądź nad poprawieniem smakowitości dawki.
Stres cieplny negatywnie wpływa na dobrostan krów, co przekłada się na ograniczoną produkcję mleczną, niższe przyrosty oraz problemy ze zdrowiem i rozrodem zwierząt. Warto jak najwcześniej przemyśleć w jaki sposób przeciwdziałać tym skutkom we własnym gospodarstwie. Rentowna może okazać się inwestycja w systemy ograniczające występowanie stresu cieplnego jak np. wentylatory, zraszacze, dodatki paszowe. Zmniejszone zostaną wówczas straty ekonomiczne związane z obniżoną produkcją mleka oraz leczeniem zwierząt.
Objawy stresu cieplnego u krów:
Oprac. na podst. lit. Magdalena Pietrucha
PODR Boguchwała