W drugim półroczu 2021 r. na rynku nawozów mineralnych, po okresie stabilizacji i tylko niewielkich wahań, rozpoczął się proces dynamicznych zmian cen. We wrześniu, w stosunku do marca ceny wzrosły od 6,5% (superfosfat wzbogacony) do 31,5% (polifoska 6). Największe zmiany dotyczyły nawozów zawierających azot. Do grudnia dynamika nasiliła się bardzo mocno (najniższy wzrost sól potasowa 40,9 %, najwyższy saletrzak 152,5%). Tendencja dynamicznych wzrostów utrzymała się do drugiej połowy 2022 r. Wtedy niektóre nawozy były droższe o 214,6% (siarczan potasu) – 397,5% (saletrzak) niż na początku roku poprzedniego. Kolejne miesiące przyniosły pewną stabilizację na tym rynku zwłaszcza w przypadku nawozów azotowych. Jeżeli występowały podwyżki, to znacznie mniejsze niż w poprzednich miesiącach, a nie kiedy ceny ulegały korektom. Wzrastały natomiast w dalszym ciągu ceny nawozów fosforowych i potasowych. Od roku 2023 nawozy już nie drożeją. Możemy mówić o spadkach cen. Największe dotyczą asortymentu, który zdrożał najbardziej, a więc nawozów zawierających azot. Są one obecnie już tylko 1,3-1,4 krotnie droższe niż na początku analizowanego okresu, a więc w marcu 2021 r. natomiast w okresie najwyższych cen wskaźnik ten kształtował się na poziomie 3-4. Staniały również nawozy fosforowe, potasowe i wieloskładnikowe, które w okresie najwyższych cen były 2,5-3,0 krotnie droższe niż w marcu 2021 r., a obecnie wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 1,6-1,9.
Tab.1 Ceny nawozów mineralnych w woj. podkarpackim w latach 2021-2024 w zł/dt, oraz dynamika zmian (03.21 =100)
Opracowanie własne na podstawie danych zebranych przez pracowników Powiatowych Zespołów Doradztwa Rolniczego od podmiotów sprzedających nawozy.
Na początku 2021 r. za 1 kg czystego składnika azotu zawartego w analizowanym asortymencie trzeba było zapłacić od 4,03 zł (saletra amonowa) do 4,37 zł (saletrzak). We wrześniu 2022 r., kiedy te nawozy były najdroższe, 1 kg azotu w czystym składniku kosztował 15,29 zł w saletrze amonowej 34% i 17,37 zł w saletrzaku. Do grudnia 2024 r. wartości te obniżyły się. Obecnie kilogram czystego składnika (N) w saletrze amonowej 34% wycenia się na 5,47 zł, a saletrzaku 5,96 zł.
Tab. 2. Ceny nawozów mineralnych w woj. podkarpackim w latach 2021-2024 w zł/dt, oraz w zł/kg czystego składnika
Za kilogram K2O zawartego w siarczanie potasu płacono w naszym województwie w marcu 2021 r. 5,50 zł. Był to najdroższy czysty składnik (K) spośród wszystkich analizowanych nawozów. Dla porównania ten sam składnik (K) soli potasowej kosztował 2,68 zł. W analizowanym okresie w cena tego składnika przyjmowała najwyższą wartość na poziomie 10,52 zł/kg w siarczanie potasu i 5,61 zł/kg w soli potasowej w grudniu 2023r. Obecnie K2O zawarty w soli potasowej kosztuje 3,65 zł/kg, a w siarczanie potasu 8,96 zł/kg. P2O5 zawarty w superfosfacie prostym 19% najdroższy był we wrześniu 2022 r. i kosztował 13,68 zł/kg. Dla porównania za sam związek w superfosfacie wzbogaconym 40% najwięcej trzeba było zapłacić 10,15 zł/kg w grudniu 2022 r. Aktualnie w nawozach fosforowych czysty składnik kosztuje 9,42 zł/kg w superfosfacie prostym 19% i 7,23 zł/kg w superfosfacie wzbogaconym 40%. W zawierających 56% NPK polifosce 6 i polifosce 8 czysty składnik kosztował w I kwartale 2021 roku odpowiednio 3,28 zł/kg i 3,37 zł/kg, najdroższy był we wrześniu 2022 r. 8,62 zł/kg i 9,32 zł/kg, następnie jego cena się obniżała i w grudniu 2024 r. wynosiła już 5,71 zł/kg (polifoska 6) i 5,75 zł/kg (polifoska 8).
Zmianom podlegały również ceny płodów rolnych. Wzajemne relacje cen płodów rolnych do cen artykułów rolnych wpływają na opłacalność produkcji rolnej. Wyznaczając stosunek cen nawozów mineralnych do ceny pszenicy określono jaki był kierunek tych zmian.
Tab. 3. Relacje cen nawozów do ceny skupu pszenicy
W marcu 2021 r. na zakup 1 kg poszczególnych nawozów trzeba było przeznaczyć od 1,09 kg (kupując superfosfat prosty) do 3,2 kg (kupując siarczan potasu). W późniejszym okresie proporcje te zaczęły się zmieniać w kierunku niekorzystnym dla rolników. Dotyczyło to całego asortymentu nawozów. W grudniu 2022 r. jedynym nawozem, który kosztował mniej niż dwukrotność ceny pszenicy był superfosfat prosty (1,88). Na zakup pozostałych nawozów uwzględnionych w powyższej analizie trzeba było przygotować ponad trzy razy więcej pszenicy. Spadkowi cen nawozów w 2023 i 2024 r. towarzyszyło obniżenie cen pszenicy, a relacje cen nie poprawiły się. W grudniu 2023r. kształtowały się na poziomie od 2,09 (saletrzak) do 5,97 (siarczan potasu), a w grudniu 2024 r. od 2,01 (saletrzak) do 5,60 (siarczan potasu). Kierunek zmian w ostatnich 4 latach wskazuje, że stosowanie nawozów mineralnych stało się mniej opłacalne. Przyrost plonów spowodowany stosowaniem nawozów wymagał coraz większego udziału kosztów poniesionych na nawożenie w wartości produkcji, a to obniżało racjonalność ich stosowania. Optymistyczną informacja dla rolników jest to, że niekorzystny trend spowolnił.
Kazimierz Cach
PODR Boguchwała