Poziom ryzyka w produkcji rolnej jest rozległy i uzależniony od wielu czynników, gospodarstwa rolne narażone są na zagrożenia wynikające ze specyfiki działalności rolniczej powiązanej z warunkami środowiska naturalnego. Ubezpieczenia to istotny element ochrony rolnika i jego działalności przed niepomyślnymi skutkami zdarzeń losowych, zgromadzony kapitał jest przeznaczany na łagodzenie strat w wyniku nieszczęśliwych wypadków czy wyrównanie uszczerbku materialnego.
W rolnictwie warunki pogodowe czy klęski żywiołowe mają ogromny wpływ na produkcję rolniczą, produkcja ta jest szczególnie narażona z uwagi na nieprzewidywalność strat w następstwie np. suszy czy przymrozków.
Na ryzyko gospodarowania w rolnictwie składają się zarówno uwarunkowania wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Do wewnętrznych należą m.in.: charakter gospodarstwa, jego położenie czy kierunek produkcji, rozmieszczenie przestrzenne, wielkość, stan parku maszyn, stan i rodzaj posiadanego mienia, kwalifikacje właściciela, pracowników, niedbalstwo, niesolidność, czynniki agrotechniczne, rodzaj upraw, jakość nasion, gatunki i sposób utrzymania zwierząt, działalność produkcyjna. Zewnętrzne zaś to w głównej mierze: warunki klimatyczne (środowiskowe, biologiczne), sezonowość, konieczność wprowadzania nowych odmian roślin, typów zwierząt, nowych technologii produkcji roślinnej i zwierzęcej, choroby zwierząt, wahania cen, zdarzenia losowe.
Zadaniem ubezpieczeń jest powierzenie świadczenia pieniężnego przez ubezpieczyciela na rzecz ubezpieczonego na wypadek powstania zdarzeń określonych w umowie ubezpieczeniowej, które mają miejsce w życiu i zdrowiu czy mieniu ubezpieczonego.
Głównym kryterium podziału ubezpieczeń w produkcji rolnej jest obowiązek zawarcia umowy ubezpieczeniowej przez rolnika. Do obowiązkowych ubezpieczeń w rolnictwie należą: ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, ubezpieczenie upraw rolnych, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.
Dobrowolne ubezpieczenia w sektorze rolniczym mają szerszy zakres ochrony i są zabezpieczeniem w gospodarstwach, które prowadzą niestandardowe, wyspecjalizowane uprawy, a nie są objęte ubezpieczeniem obowiązkowym lub są ubezpieczone w ograniczonym zakresie.
Zakłady ubezpieczeń oferują różnego rodzaju ubezpieczenia skierowane do właścicieli stawów rybnych, pszczelarzy, hodowców drobiu, zwierząt hodowlanych, ale również dla posiadaczy cennych maszyn rolniczych, jak również dla rolników, którzy chcą się zabezpieczyć od następstw nieszczęśliwych wypadków czy ubezpieczyć polisą na życie.
Ubezpieczenia te z reguły nie są dofinansowane z budżetu państwa ani ze środków unijnych co oznacza, iż rolnik pokrywa polisę z własnych środków. W przypadku ubezpieczeń dobrowolnych wysokość składek uzależniona jest od zakładów ubezpieczeń przy czym zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 listopada 2020 r. maksymalne sumy ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych i zwierząt gospodarskich na 2021 r. nie mogą przekroczyć zawartych w rozporządzeniu wartości.
Dopłata do składek ubezpieczeniowych jest możliwa zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz.U. z 2019 r. poz. 477) w przypadku ubezpieczenia produkcji roślinnej, tj. zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych, roślin strączkowych, przy czym umowa ubezpieczenia uprawy obejmuje uprawy roślin, uprawianych w plonie głównym, przy czym za plon główny uznaje się w przypadku: buraków cukrowych – korzenie buraka, kukurydzy przeznaczonej na paszę – kolby i nadziemne części rośliny, zbóż, rzepaku i rzepiku, kukurydzy przeznaczonej na ziarno – ziarna lub nasiona, ziemniaków – bulwy, warzyw gruntowych – części warzyw gruntowych przeznaczone do konsumpcji, drzew i krzewów owocowych oraz truskawek – owoce lub całe nasadzenia, chmielu – szyszki, tytoniu – liście, roślin strączkowych – nasiona od wystąpienia zdarzeń losowych, tj. huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, obsunięcia się ziemi, lawiny, susza, ujemne skutki przezimowania lub przymrozków wiosennych oraz produkcji zwierzęcej bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń od huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, uboju z konieczności.
Ubezpieczenia dobrowolne to ochrona rekomendowana tym rolnikom, którym zakres obowiązkowego ubezpieczenia w produkcji rolnej nie wystarcza.
Opracowanie: Agnieszka Zygar
Dział Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem
Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale
Źródło:
- Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2019 r. poz. 477).
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 listopada 2020 r. w sprawie maksymalnych sum ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych i zwierząt gospodarskich na 2021 r. (Dz. U. z 2021 r. poz. 2120).