Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych,
Rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) nr 664/2014 z dnia 18 grudnia 2013 r. uzupełniającym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 w odniesieniu do ustanowienia symboli unijnych dotyczących chronionych nazw pochodzenia, chronionych oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności oraz w odniesieniu do niektórych zasad dotyczących pochodzenia paszy i surowców, niektórych przepisów proceduralnych i niektórych dodatkowych przepisów przejściowych (Dz. Urz. UE L 179 z 19.6.2014, str. 17),
Rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) nr 668/2014 z dnia 13 czerwca 2014 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 179 z 19.6.2014, str. 36).
Identyfikacja produktu tradycyjnego to potwierdzenie wysokiej jakości, nazwy i pochodzenia. Polityka jakości prowadzona przez Unię Europejską daje konsumentom pewność, że żywność, którą kupują, nie tylko charakteryzuje się tradycyjną, wyjątkową metodą produkcji, ale także posiada bardzo wysoką jakość. Ze względu na różnorodność produktów tradycyjnych konsumenci oczekują pełnych i zrozumiałych dla nich informacji na temat pochodzenia i jakości danego artykułu spożywczego czy produktu rolnego. Identyfikację ułatwiają: nazwy pochodzenia, oznaczenia geograficzne i świadectwa gwarantowanej tradycyjnej jakości.
Co to jest specyfikacja produktu?
Grupa producentów, która ubiega się o Chronioną Nazwę Pochodzenia albo Chronione Oznaczenie Geograficzne musi sporządzić opis produktu zwany specyfikacją. Aby produkt rolny lub środek spożywczy kwalifikował się do korzystania z Chronionej Nazwy Pochodzenia lub Chronionego Oznaczenia Geograficznego, sposób jego wytworzenia musi być zgodny z tą specyfikacją.
Co powinna zawierać specyfikacja produktu?
- nazwę produktu rolnego lub środka spożywczego,
- opis produktu rolnego lub środka spożywczego obejmujący w stosownych przypadkach surowce, główne cechy produktu rolnego lub środka spożywczego: fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne lub organoleptyczne,
- definicję obszaru geograficznego (dokładne określenie granic),
- dowody, że produkt rolny lub środek spożywczy pochodzi z obszaru geograficznego, z zaznaczeniem czy zachodzą na nim wszystkie, czy tylko niektóre etapy wytwarzania,
- opis metody uzyskiwania produktu rolnego lub środka spożywczego, a w stosownych przypadkach, oryginalne i niezmienne metody lokalne oraz informacje dotyczące pakowania,
- szczegóły, z których wynika związek między jakością i cechami charakterystycznymi produktu rolnego lub środka spożywczego a środowiskiem geograficznym,
- szczegóły, z których wynika związek między określoną jakością, renomą lub inną cechą charakterystyczną produktu rolnego lub środka spożywczego a środowiskiem geograficznym,
- szczegóły dotyczące struktur kontroli, czyli wskazanie jednostek dokonujących kontroli zgodności ze specyfikacją,
- szczegóły etykietowania,
- wszelkie inne wymagania określone przez przepisy krajowe lub unijne.
Certyfikacja produktów regionalnych i tradycyjnych
Za produkty regionalne i tradycyjne najwyższej jakości uważamy te produkty, które uzyskały już (lub są na zaawansowanym etapie uzyskiwania - wniosek przesłany przez MRiRW do Brukseli) oznaczenia europejskie: Chronioną Nazwę Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne lub Gwarantowaną Tradycyjną Specjalność.
- Chroniona Nazwa Pochodzenia – ChNP (Protected Designation of Origin) oznacza nazwę regionu lub w wyjątkowych sytuacjach konkretnego kraju stosowaną do opisania produktu rolnego bądź artykułu spożywczego, który pochodzi z danego terenu Chroniona Nazwa Pochodzenia odnosi się do produktu, dla którego poszczególne etapy produkcji są niezmienne, a cechy są w większości albo wyłącznie związane z danym terenem i typowymi dla niego naturalnymi i ludzkimi czynnikami. O to oznaczenie mogą ubiegać się producenci wyrobów, których jakość jest obiektywnie związana z pochodzeniem, natomiast cały proces technologiczny odbywa się na obszarze, do którego odnosi się nazwa produktu.
- Chronione Oznaczenie Geograficzne (ang. – Protected Geographical Indications – PGI) oznacza nazwę regionu albo konkretnego miejsca albo w wyjątkowych przypadkach nazwę kraju używaną do opisu produktu rolnego lub środka spożywczego pochodzącego z regionu, konkretnego miejsca albo kraju. Produkt posiada szczególną jakość, reputację lub inne cechy przypisywane jego pochodzeniu geograficznemu. Produkcja lub przetwórstwo lub przygotowanie produktu odbywa się na ściśle określonym obszarze geograficznym. „Środowisko geograficzne” jest rozumiane poprzez środowisko naturalne i czynniki ludzkie, m.in. klimat, woda, jakość gleby lub lokalne know-how.
- Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (ang. Traditional Speda/ity Guaranteed – TSG) oznacza tradycyjny produkt rolny lub środek spożywczy, który spełnia następujące warunki:
- jego nazwa musi być sama w sobie specyficzna (np. Mozzarella) lub też wyrażać specyficzny charakter produktu rolnego lub środka spożywczego (np. belgijskie piwo Lambic, produkowane przy udziale drożdży Lambicus),
- produkt musi posiadać specyficzny charakter, tj. cechę lub zespół cech odróżniających go od innych produktów tej samej kategorii,
- produkt posiada tradycyjny charakter, który może być wyrażony za pomocą surowców, składu i sposobu wytwarzania,
- produkt musi być wytwarzany, przetwarzany według tradycyjnej receptury lub tradycyjnymi metodami od co najmniej 30 lat.
Produkty z Podkarpacia zarejestrowane, czyli wpisane przez Komisję Europejską do Rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia (ChNP) znalazły się Podkarpacki miód spadziowy (rozporządzenie Komisji (UE) nr 710/2010 z dnia 6 sierpnia 2010 r.) oraz Fasola wrzawska (rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 22/2012 z dnia 11 stycznia 2012 r.)
- Podkarpacki miód spadziowy* jest to miód płynny lub skrystalizowany pochodzący ze spadzi zebranej przez pszczoły z jodły pospolitej (Abies alba) z obszaru Podkarpacia. Miód może zawierać również spadź pochodzącą ze świerka (rodzaj: Picea z rodziny: Pinaceae) i z sosny zwyczajnej (rodzaj: Pinus z rodziny: Pinaceae głównie gatunek: Pinus sylvestris), które również występują na tym obszarze. Spadź pochodząca z jodły pospolitej jest jednak dominująca w całym podkarpackim miodzie spadziowym i jej poziom nie spada poniżej 70% w miodzie. Spadź jest wytwarzana przez mszyce i czerwce z soku roślinnego pochodzącego z jodeł, świerków i sosen a następnie zbierana przez pszczoły. Podkarpacki miód spadziowy powstaje w wyniku żerowania mszyc z rodziny Lachnidae - miodownicowate i czerwców z rodziny Margarodidae czerwiowate.
- Podkarpacki miód spadziowy* jest to produkt wyjątkowy i ściśle związany z obszarem, z którego pochodzi. Specyfika tego położenia geograficznego powoduje, iż obszar ten jest naturalnym zagłębiem lasów iglastych i charakteryzuje się bardzo dużym udziałem jodły pospolitej (Abies alba). Na jakość produktu wpływają również optymalne warunki klimatyczne (dłuższe okresy stabilnych wysokich temperatur od 25-30°C) oraz bardzo wysoka wilgotność powietrza, co tworzy specyficzne, korzystne warunki do masowego rozmnażania mszyc z rodziny Lachnidae - miodownicowate i czerwców z rodziny Margarodidae – czerwcowate. Ponadto warunki te wpływają korzystnie na wytwarzanie spadzi przez te owady. Uzyskiwanie miodu, z odmiany jodły występującej na tym obszarze, odbywało się w sposób nieprzerwany od bardzo dawna.
- Fasola wrzawska* jest produktem powstającym wyłącznie dzięki połączeniu specyficznej kombinacji czynnika naturalnego (tj. klimatu, gleb, wiatrów, nasłonecznienia, położenia itp.), oraz lokalnych umiejętności miejscowych producentów na temat wyboru terminów siania i zbierania fasoli, zasad uprawy i prowadzenia fasoli, doboru tyczek, oceny ziaren oraz prowadzenia różnych zabiegów. Wyłącznie dzięki takiemu połączeniu daje się uzyskać niepowtarzalną jakość „Fasoli wrzawskiej”. Fasola ma bez wątpienia długą historię na tym terenie i jest obecnie częścią tożsamości lokalnej kultury mieszkającej tu społeczności. Na cześć fasoli organizuje się specjalne święto, jest ona obecna także zarówno w miejscowej kuchni, jak też w przyśpiewkach ludowych czy miejscowej prozie. Liczba producentów rolnych zajmujących się uprawą fasoli, a także obszar objęty jej uprawą - świadczy o znaczeniu gospodarczym tego produktu dla regionu. Pod nazwą „Fasola wrzawska” mogą być sprzedawane wyłącznie nasiona fasoli tycznej Piękny Jaś, zaliczanej do fasoli wielokwiatowej (Phaseolus multiflorus). Jest to roślina jednoroczna, pnąca, tyczna, średnio plenna, dość późna. Strąki dojrzewają stopniowo, aż do przymrozków. Strąki niedojrzałe są zielone, w miarę dojrzewania brunatnieją. Strąk dojrzały jest krótki, bardzo szeroki, spłaszczony. Odmiana uprawiana na tzw. suche ziarno. Ziarna fasoli muszą być bocznie spłaszczone o kształcie nerkowatym, muszą być czyste, całe, zdrowe, dojrzałe, dobrze wykształcone, suche bez zanieczyszczeń, nie wyschnięte, bez otworów spowodowanych przez owady, wolne od niebezpiecznych chorób, nie okazujące jakiegokolwiek pogorszenia lub wzrostu pod wpływem temperatury. Nasiona mają błyszczącą okrywę nasienną o jednolitym białym zabarwieniu. Zapach ziaren musi być charakterystyczny dla „Fasoli wrzawskiej”, przy czym jednocześnie naturalny, swoisty, bez zapachu pleśni, stęchlizny i innych obcych zapachów. Ziarna fasoli są bardzo duże, co powoduje, iż na 100 gram fasoli wchodzi nie więcej niż 50 ziaren. Wilgotność fasoli nie może być większa niż 18%. „Fasola wrzawska” charakteryzuje się bardzo cienką skórką. Ziarna mają bardzo delikatny, łagodny i właściwy dla „Fasoli wrzawskiej” smak.
Źródło:
https://www.gov.pl/web/rolnictwo/produkty-zarejestrowane-jako-chronione-nazwy-pochodzenia-chronione-oznaczenia-geograficzne-oraz-gwarantowane-tradycyjne-specjalnosci
Pierwszy krajowy system jakości żywności
Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego wprowadziła system „Jakość i Tradycja” uznany w 2007 za pierwszy krajowy system jakości żywności. Do systemu przyjmowane są wyłącznie produkty wysokiej jakości wynikające z ich tradycyjnego charakteru, posiadające szczególną jakość, reputację lub inne cechy odróżniające je od innych należących do tej samej kategorii.
Producenci chcący oznaczać swoje wyroby znakiem "Jakość Tradycja" są zobowiązani do posiadania certyfikatu zgodności i potwierdzającego wytwarzanie produktu zgodnie z wnioskiem zawierającym specyfikację, zatwierdzonym przez Kapitułę Izby. BC COBICO wydaje certyfikaty na trzy lata.
Cechy produktów z certyfikatem Jakość Tradycja.
- Surowce użyte do produkcji muszą być w pełni identyfikowalne, pochodzić z gospodarstw ekologicznych lub o systemie produkcji stosujących Dobrą Praktyką Rolniczą i Dobrą Praktykę Hodowlaną z wyłączeniem GMO. Produkty z certyfikatem Jakość i Tradycja cechują tradycyjne skład, sposób wytwarzania oraz szczególna wyróżniająca je jakość.
- Za tradycyjny skład, tradycyjny sposób wytwarzania, tradycyjny charakter, uważa się takie produkty, które posiadają co najmniej 50 - letni rodowód (dwa pokolenia). Za tradycyjne rasy i odmiany uważa się te, które użytkowano przed 1956 rokiem. System Jakość Tradycja służy wyróżnianiu produktów żywnościowych wysokiej jakości z uwzględnieniem produktów tradycyjnych dając jednocześnie producentom możliwość skorzystania z mechanizmów wsparcia uczestnictwa w systemie i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych na podobnych zasadach, jak dla produktów zarejestrowanych w unijnym systemie jakości żywności.
Z Podkarpacia na liście znalazło się 23 produkty od 9-ciu producentów. Są wśród nich prezentowane poniżej produkty wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych - Chleb Razowy Łańcucki i Karp ze Starzawy.
Chleb razowy łańcucki pieczony na liściu kapusty jest ceniony wśród smakoszy na Podkarpaciu. Wypieka go piekarnia opalana drewnem w Rogóżnie k. Łańcuta. Pod taką nazwą został ten chleb wpisany na ogólnopolską Listę Produktów Tradycyjnych. Metoda wypieku chleba nie uległa zmianie od dziesięcioleci. Jak podkreśla szefowa zakładu, chodzi o podtrzymywanie tradycji wypieku szeroko rozpowszechnionych w okolicach Łańcuta, Białobrzegów, Przeworska. Zapewnia, że taki chleb był wypiekany w tych okolicach z górą od 80 lat. Jak podkreśla właścicielka firmy ANMAR, piekarnia w Rogożnie jest jedyną tego typu na Podkarpaciu i jedną z nielicznych w Polsce, gdzie wypieka się chleb starodawną metodą. Piece opalane są wyłącznie drewnem. Przeważnie jest to drewno sosnowe z dodatkiem bukowego. A proces przygotowania takiego drewna do wypieku - od ścięcia w lesie do odpowiedniego wysuszenia - zajmuje sporo czasu, bo aż 5 miesięcy. Piece wykonane są z cegły szamotowej. Chleb wypieka się na rozgrzanej cegle. Każdy bochenek przed włożeniem do pieca kładziony jest na liściu kapusty.
Karp ze Starzawy posiada znak gwarancyjny Jakość Tradycja. Potrawa „Karp po starzawsku” została umieszczona na Liście Produktów Tradycyjnych prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Karp ze Starzawy to solidna marka potwierdzona również certyfikatem Towarzystwa Promocji Rybactwa i Produktów Rybnych „Pan Karp”. Zaświadcza on, że karp starzawski jest najwyższej jakości i został wyhodowany zgodnie z wielowiekową tradycją i zasadami Dobrej Praktyki Rybackiej .Co to oznacza? Przede wszystkim to, że ryby pochodzące z stawów w Starzawie to zasób naturalnych witamin, a także skarbnica minerałów i mikroelementów. To zdrowa żywność na stołach. Zarówno pod względem odżywczym i z uwagi na walory smakowe to prawdziwy skarb.
Oprac. Dariusz Kamiński