Przed rozpoczęciem wiosennej ochrony fungicydowej na plantacjach roślin uprawnych warto przypomnieć sobie sposób działania tych preparatów grzybobójczych. Fungicydy możemy podzielić na podstawie trzech głównych kryteriów:
- sposobu działania na roślinie,
- sposobu działania na patogena,
- mechanizmu działania na poziomie komórki grzybów.
Sposób działania na roślinie
Stosując to kryterium podziału wyróżniamy fungicydy o działaniu:
- powierzchniowym,
- wgłębnym,
- układowym.
Fungicydy powierzchniowe - działają tylko na powierzchni rośliny, nie wnikają i nie przemieszczają się w niej. Wykazują toksyczność dla patogenów w miejscu działania, np. poprzez niszczenie nowo kiełkujących zarodników, które osiadły na roślinie na zalegającej substancji lub w jej pobliżu, tak aby kiełkujący zarodnik grzyba zetknął się fizycznie z grzybem. Nie niszczą sprawcy, który już zasiedlił się w tkankach roślin.
Fungicydy o tym sposobie działania przez niektórych rolników traktowane są jako słabsze. Często jest to błędne rozumowanie, ze względu na to iż środki powierzchniowe do skutecznego działania wymagają dokładnego pokrycia podczas wykonywania zabiegów. Dlatego stosując fungicydy powierzchniowe należy pamiętać o dokładnym pokryciu chronionych organów, a także unikać wykonywania oprysków przed spodziewanym deszczem ze względu na ryzyko zmywania środka. Zaletą preparatów powierzchniowych jest ich mniejsza podatność na zjawisko uodparniania się grzybów na fungicydy.
Do najbardziej znanych substancji czynnych o działaniu powierzchniowym należą: chlorotalonil, mankozeb, siarka czy tiuram.
Fungicydy wgłębne – wnikają do wnętrza tkanek roślin i pozostają aktywne tylko w miejscu naniesienia, ale nie przemieszczają się w nich do góry lub w dół ani do naczyń przewodzących. Najbardziej znaną substancją czynną o takim działaniu jest prochloraz oraz fenamidon i cyprodynil.
Fungicydy układowe - środki te wnikają w głąb rośliny, przedostają się do jej systemu przewodzenia i przemieszczają się dalej w ramach tego samego organu (np. liścia), a czasem nawet przedostają się do innych części roślin. Zapewniają ochronę także w miejscach, na które preparat nie został naniesiony. Należy pamiętać stosując środki układowe, że szczególnie w warunkach silnego parowania i wysokiej temperatury może dochodzić np. do przypalenia końcówek liści roślin. Wynika to z nadmiernego nagromadzenia substancji czynnej w końcówkach liści, której stężenie jest na tyle wysokie i przez to toksyczne, że powstają nekrozy. Przykładem substancji czynnej o działaniu układowym jest epoksykonazol, protiokonazol, tebukonazol i tiofanat metylu.
Sposób działania na patogena
Według tego kryterium wyróżniany fungicydy o działaniu:
- zapobiegawczym,
- leczniczym,
- wyniszczającym.
Fungicydy o działaniu zapobiegawczym chronią rośliny przed pojawieniem się na nich patogenów, tworzą barierę uniemożliwiającą ich wnikanie do rośliny.
Fungicydy o działaniu leczniczym (interwencyjnym) hamują rozwój patogena, gdy doszło do infekcji i później, kiedy organizm chorobotwórczy zaczyna pasożytowanie na roślinie.
Fungicydy o działaniu wyniszczającym – ich działanie polega na niszczeniu struktur patogena i tworzonych przez niego zarodników, które mogą być źródłem kolejnych infekcji.
Opracowanie na podstawie literatury: Katarzyna Sitek, Anna Moskal