Celem wizyty było zapoznanie uczestników z systemem prawno-instytucjonalnym oraz założeniami organizacyjnymi i dobrymi praktykami w zakresie funkcjonowania gospodarstw opiekuńczych we Włoszech. Wizyta została zorganizowana przez centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie w ramach projektu „GROWID”.
W trakcie wyjazdu grupa odwiedziła siedem gospodarstw świadczących usługi opiekuńcze. Jednym z wizytowanych gospodarstw było gospodarstwo socjalne Massignan. Gospodarstwo Massignan powstało na przełomie lat 2011/2012 wtedy została powołana Fundacja zarządzająca 12-hektarowym gospodarstwem rolnym i spółdzielnią socjalną. Taka forma gospodarowania została przyjęta w celu stworzenia odpowiednich warunków funkcjonowania, integracji społecznych i możliwości terapeutycznych dla osób niepełnosprawnych. Fundacja działa jako organizacja non-profit i w części opiera się na działalności wolontariuszy. Głównym przesłaniem działalności gospodarstwa było i jest zapewnienie przyszłości osobom z różnymi dysfunkcjami, którzy nie mają rodziców lub rodzice nie są w stanie z różnych powodów zapewnić opieki własnym dzieciom.
Obecnie w gospodarstwie mieszka 10 osób z różnymi dysfunkcjami, intelektualnymi i fizycznymi, w tym 2 osoby jeżdżące na wózku niemogące samodzielnie funkcjonować. Opiekuńczą funkcję gospodarstwa oraz nadzór nad domem dla osób z niepełnosprawnościami pełni spółdzielnia społeczna.
Działalność rolnicza, nadzorowana przez jedną osobę pełniącą rolę zarządcy, prowadzona jest na 12 ha, w tym 4 ha to winorośl, 2-3 ha to sady, pozostałe to warzywa. Całe gospodarstwo posiada certyfikat ekologiczny. Przychód gospodarstwa rolnego to sprzedaż bezpośrednia surowców oraz sprzedaż przetworów i produkcja wina. Na terenie gospodarstwa znajduje się sklep z winem, przetworami, makaronami, warzywami i owocami.
W gospodarstwie znajdują się zwierzęta: 9 koni, różne gatunki kur, osły, kozy, kaczki, pies. Zasoby gospodarstwa rolnego wykorzystywane są do czynności terapeutycznych dla osób z niepełnosprawnościami. W gospodarstwie prowadzone są: hipoterapia, dogoterapia.
Gospodarstwo rolne pełni również funkcje dydaktyczne. Zajęcia są prowadzone dla dzieci przy użyciu koni. Osoby niepełnosprawne przebywające w gospodarstwie zdolne do pracy zatrudniane są przez gospodarstwo rolne, natomiast pracujące w gospodarstwie zdolne do pracy, są zatrudniane przez gospodarstwo rolne, natomiast osoby niezdolne do pracy ze względu na swoją niepełnosprawność wykonują pracę, która jest dla nich terapią. Obecnie w gospodarstwie pracuje i otrzymuje wynagrodzenie 1 osoba z niepełnosprawnościami. Za każdą osobę niezdolną do pracy farma dostaje stypendium finansowane przez państwową instytucję. Z gospodarstwem współpracuje 18 edukatorów, czyli osób pełniących funkcję opiekunów. Są to osoby zatrudnione w systemie pracy zmianowej z uwagi na konieczność zapewnienia opieki całodobowej.
Wszystkie gospodarstwa opiekuńcze wizytowane podczas wyjazdu charakteryzowały się znacznym zróżnicowaniem zarówno pod kątem wielkości infrastruktury oraz zakresu i sposobu świadczenia usług. Prawnie funkcjonują często jako fundacje skupiające spółdzielnie ukierunkowane na działalność rolniczą i socjalną lub jako spółdzielnie socjalne. W gospodarstwach tych świadczone są najczęściej dwa zakresy usług społecznych. Usługi edukacyjne dla dzieci oraz usługi dla osób niepełnosprawnych intelektualnie, z ograniczeniami ruchowymi oraz z problemami psychiatrycznymi. Pobyt w gospodarstwie jest formą terapii i ma na celu przywrócenie do społeczeństwa. Gospodarstwa świadczą opiekę dzienną długo- i krótkoterminową, oraz pobyty czasowe. Osoby wymagające opieki kierowane są do gospodarstw przez Agencję Sanitarną swoistą instytucję państwową zajmująca się lokalnie usługami społecznymi.
Opiekę i nadzór nad podopiecznymi sprawują najczęściej edukatorzy – osoby skierowane przez Agencję Sanitarną, czasem wolontariusze (terapeuci, opiekunowie, instruktorzy), a także gospodarze.
Osoby przebywające w gospodarstwach rolnych czynnie uczestniczą w pracach gospodarskich zarówno przy czynnościach związanych z produkcją roślinną, jak i związaną z opieką nad zwierzętami. Jednak wykonywanie poszczególnych czynności dla każdego z podopiecznych jest zlecane indywidualnie po konsultacji z lekarzami i edukatorami w zależności od ich możliwości zdrowotnych.
Wszyscy właściciele gospodarstw podkreślali podczas naszych wizyt, że prowadzona działalność opiekuńcza wynika głównie z przekonań właścicieli o potrzebie prowadzenia takiej działalności niż z przesłanek ekonomicznych, ponieważ działalność tę nie można nazwać zbyt intratną. Ponadto dodawali, że wartością dodana przedsięwzięcia jest odzyskanie sensu życia przez osoby wykluczone społecznie.
Artykuł powstał w oparciu o wizytę studyjną do Włoch nt. „Zagraniczne dobre praktyki w zakresie łączenia rolnictwa i działalności opiekuńczej” w ramach projektu „GROWID: Gospodarstwa opiekuńcze w rozwoju obszarów wiejskich wobec wyzwań demograficznych” finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach strategicznego programu badań naukowych i prac rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski
w warunkach globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG.”
Katarzyna Czukiewicz
Ludmiła Chmielowska
PODR Boguchwała