Rizoktonioza ziemniaka
W opracowaniach naukowych można znaleść doniesienia, które stwierdzają, że ziemniak jest atakowany przez ok. 160 chorób pochodzenia grzybowego, bakteryjnego, abiotycznego (nieinfekcyjnego) i wirusowego.
Jedną z najgroźniejszych chorób ziemniaka, mającą znaczenie gospodarcze, obok zarazy i alternariozy jest rizoktonioza ziemniaka wywoływana przez grzyb Rhizoctonia solani.
W wyniku rozwoju choroby zarówno na roślinach, jak i na bulwach, możemy ponosić straty w plonie sięgające od kilku do kilkudziesięciu procent. Choroba ta na ziemniakach występuje w trzech formach: gnicia kiełków, próchnienia podstawy łodyg oraz ospowatości bulw.
Gnicie kiełków jest najgroźniejszą z jej form, występuje w początkowej fazie rozwoju roślin ziemniaka, powoduje nie tylko opóźnienie tempa rozwoju roślin, ale także obniża ich obsadę na plantacji. Wyrosłe rośliny mają mniej pędów i są słabiej rozwinięte.
Próchnienie podstawy łodyg pojawia się nieco później (lipiec, sierpień) i jest suchym procesem gnilnym. Rozkładające się tkanki mają barwę brązową i wyglądem przypominają próchniejące drewno. Prowadzi to do zniszczenia wiązek przewodzących oraz zakłóceń w transporcie wody i asymilatów, przez co rośliny lekko żółkną i więdną. Występują również objawy miękkiego liściozwoju w części wierzchołkowej, czyli zwijania się liści – są one miękkie, a nieskórzaste i sztywne jak przy objawach prawdziwego liściozwoju.
Ospowatość bulw objawia się pod koniec okresu wegetacji w postaci czarnych, gruzełkowatych strupów, które tworzą formę przetrwalnikową grzyba i są źródłem zakażenia kiełków w następnym sezonie wegetacyjnym.
Parch srebrzysty
Na plantacjach ziemniaka występować może również parch srebrzysty (którego sprawcą jest także grzyb), który jest zaliczany do głównych sprawców chorób skórki. W ciągu ostatnich lat choroba ta ma znaczenie ekonomiczne, ponieważ powoduje ona duże straty wynikające z niższej jakości bulw, które są przeznaczane do sprzedaży głównie jako myte i paczkowane oraz z obniżenia jakości produktów po wysmażeniu (frytki, chipsy). Choroba powoduje również obniżenie wartości wizualnej, estetycznej i handlowej ziemniaków. Skórka na ziemniakach przeznaczonych do konsumpcji powinna być gładka, a w przypadku wystąpienia w dużym nasileniu objawów choroby są one nie do zaakceptowania z powodu występujących przebarwień.
Nazwę choroba zawdzięcza srebrzystemu zabarwieniu plam na powierzchni skórki, które są przyczyną całkowitego braku kiełkowania sadzeniaków lub bardzo je ograniczają.
Zapobieganie występowaniu chorób
Zgodnie z zaleceniami integrowanej ochrony, aby przeciwdziałać występowaniu agrofagów w pierwszej kolejności trzeba zastosować metody niechemiczne w tym agrotechniczną. W uprawie ziemniaków do tej metody zaliczamy:
Bardzo ważna jest również przerwa w uprawie ziemnaka na tym samym polu przez 4-5 lat. Zmniejsza to ryzyko wystąpienia chorób przez zapobieganie kumulacji materiału infekcyjnego w glebie.
Metody te są jednak często niewystarcząjące do skutecznego zahamowania rozwoju chorób. Zaprawianie bulw ziemniaka, a także oprysk gleby podczas sadzenia, to skuteczna ochrona przed rizoktoniozą. Parcha srebrzystego natomiast możemy zwalczać jedynie poprzez zaprawianie bulw przed sadzeniem.
Zaprawianie chroni ponadto nasze środowisko ze względu na małą ilość użytej substancji czynnej i cieczy roboczej w przeliczeniu na 1 ha w porównaniu do innych środków, które są stosowane w ochronie ziemnaków.
Zaprawianie szczególnie jest ważne przy chłodnej i wilgotnej wiośnie, kiedy kiełki wschodzących roślin ziemniaka oraz stolony mogą ulec uszkodzeniu lub całkowitemu zniszczeniu przez rizoktoniozę.
Dobór preparatów
Podczas wyboru preparatów do zaprawiania mamy do dyspozycji zarówno preparaty chemiczne, jak i w ostatnich latach również biologiczne. Biopreparaty pojawiaja się coraz częściej, ponieważ podyktowane to jest decyzją Unii Europejskiej o wycofywaniu dużej ilości określonych substancji czynnych z ochrony roślin. Są one również odpowiedzią na zapotrzebowanie rynku i konsumentów, którzy poszukują zdrowej i bezpiecznej żywności, bez pozostałości pestycydów.
Do preparatów chemicznych, które możemy zastosować do zwalczania zarówno rizoktoniozy ziemniaka, jak i parcha srebrzystego należą preparaty, takie jak: Emesto Silver 118 FS oraz Monceren Pro 258 FS.
Do zwalczania samej rizoktoniozy ziemniaka możemy zastosować preparat Emesto Prime 118 FS oraz Moncut 460 SC. Zaprawy te stosujemy przed lub w trakcie sadzenia. Nie należy zaprawiać podkiełkowanych bulw sadzeniaka ziemniaka.
Do doglebowego stosowania fungicydów zwalczających rizoktoniozę można wykorzystać, np. preparaty: Amistar 250 SC, Allstar, Ascom 250 SC, Dobromir 250 SC, Korrazo 250 SC, Mirardo 250 SC czy Tiger 250 SC. Środki te należy stosować do opryskiwania pasowego gleby w trakcie wiosennego wysadzania bulw, używając zamontowanych na sadzarce urządzeń wyposażonych w dwie dysze opryskujące.
Do preparatów biologicznych zwalczających rizoktoniozę zaliczamy preparat Proradix. Środek zawiera bakterie, które występują naturalnie w środowisku.
Przed wykonaniem zabiegu zaprawiania zawsze należy zapoznać sie z etykietą środka ochrony roślin. Należy zaprawiać tylko takie ilości sadzeniaków, które zostaną zużyte do sadzenia. Zaprawione sadzeniaki, które zostały po sadzeniu, nie można wykorzystywać do spożycia ani na paszę.
Zabiegu zaprawiania nie powinniśmy pomijać. Z poprawną agrotechniką zapewni on lepszą zdrowotność naszych plantacji ziemniaka, co przełoży się na wyższy plon.
Oprac. na podst. lit.
Anna Moskal
PODR Boguchwała