Zaraza ziemniaka – sprawca wysokich strat

Choroba ta powoduje porażenie części nadziemnych roślin, jak i bulw. Powoduje obniżenie plonu, pogorszenie jego jakości i spadek zdolności przechowalniczej bulw. Wysadzone porażone bulwy będę źródłem infekcji dla wielu roślin ziemniaka.

Kiedy się rozwija

Optymalne warunki do rozwoju choroby to wysoka wilgotność i temperatura od 12-15^oC. Poranna rosa i opady deszczu sprzyjają rozwojowi choroby. Tempo rozwoju choroby jest największe w temperaturze powyżej 18^oC. Choroba pojawia się najczęściej w drugiej połowie czerwca lub na początku lipca, ale gdy wystąpią sprzyjające warunki pierwsze objawy choroby możemy obserwować już w 3. dekadzie maja zwłaszcza w uprawach pod okrywami.

Jakie są jej objawy

Objawy zarazy ziemniaka można obserwować na liściach, łodygach i bulwach. Objawy na liściach występują najczęściej jako nieregularne plamy, początkowo jasnozielone, z czasem przechodzące w brunatne nekrozy, stopniowo powiększające się. Dookoła tych plam tworzy się jasnozielona obwódka. W warunkach dużej wilgotności na spodniej stronie liści można obserwować biały nalot grzybni. Nalot tworzy się wokół plamy, nigdy na niej. Przy wysokiej presji patogena biały nalot występuje również na górnej powierzchni blaszki liściowej. Na wierzchołkach roślin, ogonkach liściowych i łodygach również w sprzyjających warunkach występują brunatne plamy. Gdy presja choroby jest duża, łodygi w miejscu wystąpienia plam łamią się.

Dalszy rozwój choroby, w wilgotnym środowisku prowadzi do obumierania liści, łodyg, a w końcu całych roślin. Porażeniu mogą ulegać również bulwy, na polu w czasie wegetacji. Zarodniki grzyba spłukiwane z liści np. podczas deszczu porażają młode bulwy o niedojrzałej skórce, znajdujące się tuż pod powierzchnią gleby. Objawy chorobowe mogą być widoczne już w momencie zbioru ziemniaków. Na bulwach ziemniaka występują szarosine, wgłębne, niekształtne, a w przypadku silnego porażenia wklęsłe plamy, miąższ staje się rdzawobrunatny, a jego przebarwienia mogą sięgać głęboko do wnętrza bulwy.

Wysokie temperatury nie zatrzymują rozwoju choroby, a jedynie czasowo ją przyhamowują.

Wraz z przyjściem opadów następuje wznowienie rozwoju choroby.

Jak chronić ziemniaki?

Zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin do zwalczania zarazy ziemniaka należy wykorzystywać w pierwszej kolejności metody niechemiczne do których należą:

• sadzenie zdrowych, podkiełkowanych sadzeniaków w możliwie wczesnym terminie,
• uprawa ziemniaka na tym samym polu co 3-4 lata,
• uprawa odmian o podwyższonej odporności,
• stosowanie rozstawy rzędów co 75 lub 90 cm,
• stosowanie dawek nawożenia azotowego zgodnie z wymogami odmiany,
• niszczenie naci przed zbiorem bulw,
• usuwanie samosiewów ziemniaka w innych uprawach,
• zbiór ziemniaków w czasie suchej pogody, a także ograniczenie mechanicznych uszkodzeń bulw podczas zbioru.

Metody niechemiczne w przypadku zarazy ziemniaka są jednak niewystarczające w celu ochrony przed ewentualnymi stratami powodowanymi przez tę chorobę, więc ochrona opiera się w znacznej mierze na zabiegach przy użyciu zarejestrowanych fungicydów. Odpowiedni ich dobór, uwzględniający ich mechanizmy działania na patogena oraz mobilność (sposób przemieszczania się w roślinie), stanowi podstawę skutecznej ochrony plantacji. Należy o tym pamiętać ze względu na ryzyko tworzenia się odporności na stosowane substancje czynne, które utrudniają ochronę przed zarazą ziemniaka.

Obecnie w etykietach środków ochrony roślin zamieszczone są informacje odnośnie grupy chemicznej, do której należy substancja czynna z danego środka.

Terminy zabiegów

O efektywności zabiegów decyduje właściwy termin ich wykonania, szczególnie pierwszego, który powinien być przeprowadzony przed wystąpieniem pierwszych objawów chorobowych, a także systematyczność ich prowadzenia w odstępach 10-, 14-dniowych, w zależności od przebiegu warunków atmosferycznych i stosowanych fungicydów. Pomocne są tutaj systemy wspierające podejmowanie decyzji np. NegFry. Gdy nie mamy możliwości korzystania z systemów decyzyjnych, pierwszy zabieg należy przeprowadzić najpóźniej z chwilą wystąpienia pierwszych objawów chorobowych stwierdzonych na nielicznych roślinach ziemniaka.

Mobilność fungicydów

Ze względu na przemieszczanie się fungicydów i działanie w roślinie fungicydy dzielimy na:

• powierzchniowe (kontaktowe) nie wnikają do rośliny ani też nie mają zdolności wyniszczania grzyba po jego wniknięciu do rośliny. Zaleca się stosowanie ich zapobiegawczo, przed rozpoczęciem infekcji lub w czasie kiedy roślina już intensywnie nie rośnie;
• układowe (systemiczne) które wnikają do wnętrza rośliny i przez pewien okres krążą wraz z sokami chronią ją przed zakażeniem, łącznie z nowo rosnącymi liśćmi.

Mają zdolność wyniszczania w roślinie grzyba, jeżeli doszło do infekcji;

• wgłębne (translaminarne) działają w miejscu naniesienia oraz wnikają do wnętrza rośliny, ale nie krążą po roślinie. Ich działanie trwa kilka dni i nie chroni nowych przyrostów. Stosujemy je, gdy plantacja jest w pełni wegetacji.

Jak stosować

Pierwszy zabieg wykonujemy fungicydem powierzchniowym, który ma na celu profilaktyczne zapobieganie porażeniu roślin. Drugi zabieg w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju roślin ziemniaka należy przeprowadzać preparatami układowymi lub układowo-wgłębnymi. Następnie po zakończeniu intensywnego przyrostu części nadziemnych roślin zabiegi ochrony wykonuje się w miarę potrzeb fungicydami o działaniu powierzchniowym lub wgłębnym. Zarówno rodzaj preparatu, jak i częstotliwość stosowania zawsze powinny wynikać z układu warunków pogodowych.

Skuteczność fungicydów również jest uzależniona od warunków pogodowych, w jakich wykonujemy zabieg oraz od sprawności sprzętu, którym ten zabieg jest wykonywany.

Przykładowe fungicydy do zwalczania zarazy ziemniaka

Źródło: Nowoczesna uprawa 6/2021, Etykiety środków ochrony roślin MRiRW, kwiecień 2022 r.

Uwaga! Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z załączoną do nich etykietą

Oprac. na podst. lit. Anna Moskal

PODR Boguchwała