W związku z tym jednym z zaleceń zrównoważonego rolnictwa jest zwiększenie wykorzystania nawozów organicznych w systemach uprawowych, szczególnie w małoskalowej produkcji roślinnej, np. w gospodarstwach ekologicznych i agroturystycznych. Jedną z alternatyw dla nawozów mineralnych, zwłaszcza na niewielkich obszarowo uprawach, mogą być odpady organiczne produkowane na terenach wiejskich, zawierające znaczne ilości potencjalnych składników pokarmowych dla roślin. Należy jednak zaznaczyć, że nieodpowiednie przetworzenie i zastosowanie niektórych odpadów organicznych może prowadzić do pogorszenia żyzności gleby, a nawet wykazywać działanie fitotoksyczne.
Jedną z coraz częściej stosowanych metod biotechnologicznych w przekształcaniu odpadowej masy organicznej jest wermikompostowanie, czyli intensywny chów dżdżownic (w Polsce głównie gatunków Eisenia fetida Savigny, 1826 i Dendrobaena veneta Rosa, 1886) na różnych odpadach organicznych, w warunkach stworzonych i kontrolowanych przez człowieka. Głównym produktem tego procesu jest bionawóz – wermikompost. Metoda ta zyskuje na popularności ze względu na niewielkie obciążenie dla środowiska (pod warunkiem zastosowania odpowiedniej technologii dostosowanej m.in. do jakościowej i ilościowej struktury odpadów) oraz rosnącą świadomość, że odpowiednio przetworzone odpady organiczne stanowią nie tylko źródło składników pokarmowych dla roślin, lecz także odgrywają kluczową rolę w poprawie jakości gleby poprzez wzbogacenie jej w materię organiczną i rewitalizację bioróżnorodności.
Wykorzystanie wermikompostu z odpadów organicznych pochodzenia rolniczego
Wermikultura stanowi dobre rozwiązanie umożliwiające zagospodarowanie odpadów organicznych powstających w gospodarstwach rolnych, w tym również domowych. Odpady nadające się do przetwarzania na wermikompost to przede wszystkim resztki roślinne oraz opadłe lub zepsute owoce i warzywa, takie jak: korzenie marchwi, opadłe pomidory, żółte ogórki, zewnętrzne liście kapusty, łodygi ziemniaczane i pomidorów, przerośnięta sałata oraz inne (Shanthi i in. 1993, Kostecka 1996, Kostecka, Szurlej 1996). Do przetwarzania mogą być także wykorzystywane odpady powstające w gospodarstwach domowych, np. rozmoczone suche pieczywo, obierki z ziemniaków i jabłek, gotowane ziemniaki, makaron, resztki sałatek warzywnych czy fusy z herbaty i kawy.
Wermikompost jest coraz popularniejszym nawozem organicznym (szczególnie w krajach zachodnich oraz w Indiach, Chinach czy Japonii), ponieważ charakteryzuje się powolnym uwalnianiem makro i mikroelementów do środowiska glebowego, a zawarte w nim pierwiastki takie jak azot, fosfor, potas, wapń, magnez i inne, są dostępne dla roślin w łatwo przyswajalnych formach. Wermikompost dzięki rozdrobnionej strukturze o dużej porowatości, przyczynia się do napowietrzania gleby i dużej zdolności zatrzymywania wody, co wpływa pozytywnie na rozwój mikroflory glebowej i aktywność fauny, wpływających na zawartość makro i mikroelementów dostępnych dla roślin. Odpowiednio zastosowany bionawóz może przyczynić się do pozytywnej zmiany struktury gleb trudnych w uprawie np. ciężkich gliniastych i ilastych oraz spowodować duży wzrost struktury ilościowej kluczowych organizmów wpływających na kondycję gleby – dżdżownic (Lumbricidae) (Pączka i in. 2001a i b, Mazur-Pączka i in. 2024).
Na tle powyższych informacji, w Podkarpackim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Boguchwale we współpracy z Uniwersytetem Rzeszowskim (Zakład Podstaw Rolnictwa i Gospodarki Odpadami) podjęto badania naukowe mające na celu wypracowanie optymalnych technologii produkcji wermikompostów z wybranych odpadów organicznych pochodzenia roślinnego na dużą skalę. Rozpoczęto również doświadczenia polowe przy zastosowaniu systemu uprawowego z wykorzystaniem podwyższonych grządek (ang. raised bed) w celu opracowania optymalnej konstrukcji podłoży uprawowych z użyciem wermikompostu do produkcji cebuli (Allium cepa L.) oraz cząbru (Satureja L.). Uzyskane do tej pory jednoroczne wyniki, co prawda wymagają kontynuacji, ale pozwalają optymistycznie patrzeć w przyszłość, w aspekcie opracowania rozwiązań metodycznych i zaprezentowania pozytywnych efektów wykorzystania wermikompostu wyprodukowanego z wyselekcjonowanych odpadów organicznych pochodzenia kuchennego w uprawie różnych gatunków roślin. Zaproponowane w niedługim czasie innowacyjne rozwiązania w systemach uprawowych, będą w pełni wpisywały się w propagowaną niemal na całym świecie ideę rolnictwa zrównoważonego.
Marzena Pustelak
PODR Boguchwała
Literatura:
