Cenione głównie z bardzo dużych, zwykle przyjemnie pachnących kwiatów, o historycznie zróżnicowanych kolorach od bardzo jasnych odcieni bieli i różu do jaskrawych barw purpurowych, amarantowych oraz wyhodowane najnowsze mieszańce lub odmiany o kwiatach żółtych, herbacianych czy fioletowych. Dokładna liczba odmian nie jest znana, ale może przekraczać nawet 10 000. Są to rośliny rosnące stosunkowo powoli za to bardzo trwałe i długowieczne. Szczególną atencją darzą je w Chinach i Japonii, gdzie uchodzą za symbol dobrobytu, honoru, szczęścia, zdrowia, a także szeroko wykorzystywane w ziołolecznictwie.
Piwonie ze względu na dość trwałe kwiaty świetnie nadają się na kwiat cięty; do bukietów i kompozycji. Odpowiednio przygotowane i zabezpieczone kwiaty cięte można przechowywać w chłodni nawet do kilku tygodni.
Piwonie mogą być krzewami (Piwonia krzewiasta) oraz bylinami, m.in. najpopularniejsze u nas piwonia chińska i piwonia lekarska.
Piwonia krzewiasta
Piwonia krzewiasta (Paeonia suffruticosa) nazywana czasem piwonią drzewiastą jest krzewem do wysokości 1,5 m, rzadziej wyższym w naszych warunkach klimatycznych, o wzniesionym pokroju i słabo rozgałęzionych, zdrewniałych, grubych pędach. Ma duże (ok. 35 cm długości), sezonowe, nieparzystopierzaste liście. Charakteryzuje się lekko pachnącymi, bardzo dużymi kwiatami, nawet do 20 cm średnicy. Barwa kwiatów w zależności od odmiany może być biała, jasno- i ciemnoróżowa, czerwona, a nawet żółta, herbaciana czy też fioletowa, kwiaty mogą być pojedyncze, półpełne i pełne. Pojedyncze pąki kwiatowe tworzą się wiosną na szczytach młodych przyrostów i zakwitają w maju.
Sadzenie
Sadzonki piwonii krzewiastej, uprawiane w pojemnikach, najczęściej są dostępne w szkółkach w okresie wiosennym, tuż przed lub podczas kwitnienia. Mają zwykle formę jednego, nierozgałęzionego, częściowo zdrewniałego pędu, ok. 30 cm wysokości. W części szczytowej rozwijają się różowawe liście oraz zawiązek jednego kwiatu. Kupując kwitnącą sadzonkę, mamy pewność co do odmiany (koloru kwiatów). Rośliny te są szczepione na korzeniach piwonii bylinowych. Sadzonkę najlepiej od razu posadzić na miejsce stałe. W ogrodzie wybieramy stanowisko słoneczne lub półcieniste, osłonięte od wiatru, a jednocześnie reprezentacyjne, tak aby wyeksponować tą atrakcyjną roślinę. Najlepiej wygląda na tle roślin iglastych lub roślin zimozielonych. Ziemia, w której posadzimy piwonię powinna być żyzna, próchniczna, średnio zwięzła, nieprzesychająca, o odczynie neutralnym lub lekko zasadowym. Piwonie nie lubią gleb zimnych, gliniastych, piaskowych, kwaśnych, podmokłych oraz mocno przesychających.
Przystępując do sadzenia, wykopujemy spory dołek (zwłaszcza, gdy mamy w ogrodzie słabszą glebę), który dobrze zaprawiamy ziemią kompostową, ewentualnie ziemią próchniczną z przekompostowanym obornikiem lub obornikiem granulowanym. Sadzonkę piwonii sadzimy w taki sposób, aby miejsce szczepienia znajdowało się 5-10 cm pod powierzchnią ziemi. Pozwoli to lepiej ukorzenić i zagęścić się sadzonce, a w razie złamania lub przemarznięcia odrośnie roślina szczepiona a nie podkładka, która jest zwykle piwonią chińską lub lekarską (bylina). Po posadzeniu ziemię wokół rośliny udeptujemy, a następnie obficie podlewamy. Piwonia nie lubi długotrwałego przesychania gleby, dlatego bardzo ważne jest regularne podlewanie, zwłaszcza w pierwszym sezonie po posadzeniu. Ziemię wokół rośliny najlepiej wysypać grubą warstwą kory sosnowej co ograniczy wyparowywanie wody oraz rozrastanie się ewentualnych chwastów.
Pielęgnacja
Pielęgnacja piwonii zwykle ogranicza się do odchwaszczania przestrzeni wokół krzewu oraz podlewania. Nie ma potrzeby przycinania krzewu. Cięcie stosujemy tylko po zimie usuwając suche pędy, ewentualnie w sezonie usuwamy pędy połamane, uszkodzone lub pokładające się.
Bywa, że piwonia zawiązuje nasiona, jeśli nie chcemy wysiewać nasion, możemy pędy z przekwitłymi kwiatami usunąć do wysokości liści, roślina nie będzie wydatkować energii na zawiązywanie nasion.
Piwonia krzewiasta dobrze zimuje w Polsce, zwłaszcza w ostatnich latach kiedy zimy są dość łagodne. Niestety zdarza się czasem, że górna część pędów, zwłaszcza młodej rośliny, przemarza, rzadko przemarza cała roślina. Aby tego uniknąć, roślinę sadzimy w miejscu osłoniętym od wiatru, a w pierwszych dwóch, trzech sezonach po posadzeniu roślinę okrywamy włókniną, u podstawy rośliny robimy kopczyk z ziemi lub kory.
Piwonia nie za bardzo lubi przesadzanie, w związku z tym powinniśmy dobrze przemyśleć, gdzie posadzimy rośliny. Jeśli jednak zmuszeni jesteśmy taką roślinę przesadzić, należy ją wykopać z solidnym marginesem nie uszkadzając za bardzo korzeni i niezwłocznie umieścić w nowym, dobrze przygotowanym miejscu, czynność tę wykonujemy na przełomie sierpnia i września.
Rozmnażanie
Piwonię krzewiastą rozmnaża się wegetatywnie jak i generatywnie, ale nie jest to łatwe. W warunkach amatorskich możemy uzyskać młodą sadzonkę poprzez podział dobrze rozrośniętych 4-, 6-letnich egzemplarzy. Najlepszym terminem na podział roślin jest druga połowa lata (przełom sierpnia i września). Nowe sadzonki korzeniowe powinny mieć 2-3 silne pąki, aby miały szansę przyjąć się i w miarę szybko rozrosnąć na nowym stanowisku. Piwonia rozmnaża się także przez wytworzenie nasion, powinniśmy je wysiać bezpośrednio do ziemi zaraz po zbiorze, niestety tak wyhodowana roślina zakwita dopiero po kilku latach i nie powtarza cech rośliny macierzystej. Rośliny z siewu mają mniejsze kwiaty, a ich kolory zwykle są brudnopastelowe. Szczepienie w warunkach amatorskich jest niezwykle trudne i raczej skazane na niepowodzenie, dlatego wykonuje się je prawie wyłącznie w szkółkach.
W związku z trudnością rozmnażania, ceny sadzonek są dość wysokie, ale kupując piwonie krzewiastą w renomowanych szkółkach mamy gwarancję, że zakupiona roślina to odmiana, którą wybraliśmy, oraz że roślina będzie kwitła już w pierwszym lub drugim sezonie po posadzeniu.
Piwonie bylinowe
Piwonia chińska (Paeonia lactiflora) to roślina bylinowa, o grubych kłączach i sezonowej części nadziemnej złożonej z silnych, słabo rozgałęzionych pędów z pierzastymi, błyszczącymi liśćmi, wys. 80-100 cm. Ma bardzo duże kwiaty, ok. 15 cm średnicy, pojedyncze, półpełne lub pełne. W zależności od odmiany, w kolorze białym, w różnych odcieniach różowego, ciemno bordowe. Kwitnie zwykle w czerwcu.
Piwonia lekarska (Peaonia officinalis) ‘Rubra Plena’ – najbardziej znana i popularna piwonia zwana „majówką”, gdyż zakwita już w maju, wys. 60-70 cm, liście jasnozielone, w początkowej fazie pokryte delikatnym meszkiem, kwiaty pełne o intensywnej ciemnowiśniowej barwie do 15 cm średnicy, zewnętrze płatki większe półokrągłe, wewnętrzne drobniejsze ściśle wypełniają wnętrze kwiatu. Kwiaty delikatnie, przyjemnie pachną.
Sadzenie
Sadzonki najczęściej spotykane w sklepach to kłącza umieszczone w perforowanym woreczku foliowym, zasypane torfem. Wybieramy takie, których kłącza nie są przesuszone (są wyraźnie jędrne bez pomarszczeń) oraz widoczne są żywe zawiązki nowych pąków. Takie sadzonki sadzimy wiosną (marzec-maj) lub jesienią (wrzesień-listopad). W szkółkach możemy również nabyć sadzonki uprawiane w donicach, takie rośliny możemy sadzić od wiosny do jesieni, latem zwracając uwagę na regularne podlewanie.
Piwonie bylinowe mają takie same wymagania co do gleby oraz stanowiska jak i piwonie krzewiaste. Przy sadzeniu należy jednak pamiętać, że za głębokie sadzenie zwykle jest przyczyną słabego kwitnienia, a także w zbyt cienistym stanowisku rośliny mają tendencję do pokładających się i wyciągniętych pędów.
Podobnie jak w przypadku piwonii krzewiastych należy wybrać odpowiednie miejsce dla sadzonek, gdyż piwonie nie lubią przesadzania.
Rozmnażanie
Piwonie bylinowe zwykle rozmnażamy wegetatywnie przez podział rozrośniętych karp. Podział kęp piwonii wykonujemy na przełomie sierpnia i września. W tym celu wykopujemy karpę z marginesem ziemi, aby nie uszkodzić zbyt mocno kłączy, następnie oczyszczamy kłącza (możemy również je przepłukać, aby lepiej widzieć splątane korzenie i kłącza) i ostrym nożem odciąć sadzonki, które powinny mieć 3-4 pąki. Sadzonki umieszczamy w wykopanych dołkach, dobrze zaprawionych kompostem lub przekompostowanym obornikiem, w taki sposób, aby pąki znalazły się 3-5 cm pod ziemią. Ziemię wokół rośliny udeptujemy i podlewamy, następnie ściółkujemy.
Pielęgnacja
Pielęgnacja piwonii bylinowych nie jest pracochłonna, głównie sprowadza się do odchwaszczania oraz podlewania w okresach bezdeszczowych, piwonia nie lubi zbyt długiej suszy. Jesienią, gdy liście zaschną, wycina się wszystkie nadziemne części roślin.
Nawożenie można przeprowadzać raz lub się dwa razy do roku, wiosną (marzec-kwiecień) i jesienią (wrzesień-październik) najlepiej w tym celu użyć nawozów naturalnych, np. kompost lub dobrze przekompostowany obornik, rozkładając warstwę wokół roślin, może być również granulowany obornik. Wiosną możemy zastosować nawóz wieloskładnikowy lub wolnodziałający, najlepiej do roślin kwitnących, które zawierają w swym składzie większą dawkę fosforu i potasu. Należy unikać nawożenia piwonii nawozami, które mają w swym składzie głównie azot, który u piwonii będzie przyczyniał się do zbyt bujnego rozrostu wiotkich łodyg, które stają się łamliwe, słabszego kwitnienia i gorszego zimowania. Jeżeli piwonia rośnie w dobrze przygotowanej ziemi nie ma konieczności corocznego nawożenia roślin, zwłaszcza młodych. W przypadku starszych egzemplarzy rosnących w danym miejscu już kilka lub kilkanaście lat, gdzie zasobność stanowiska już się zmniejszyła, możemy takie nawożenie zastosować. Lepszemu wzrostowi piwonii sprzyja ściółkowanie roślin, dlatego wokół roślin warto zastosować warstwę kory. Ściółka ogranicza parowanie wody oraz rozrost chwastów. Ze względu na duże, ciężkie kwiaty, roślinę w okresie kwitnienia dobrze jest otoczyć podporami, które zwłaszcza podczas deszczu zapobiegną pokładaniu się kwiatów po ziemi.
Odmiany najbardziej popularne
‘Sarah Bernhardt’ – kwiaty duże, pełne, gęste od płatków tworzące prawie kulę o barwie jasnoróżowej.
‘Profesor Wóycicki’ – wys. ok. 85 cm pędy sztywne, liście ciemne, kwiaty duże, pełne, amarantowe, na brzegach w jaśniejszym odcieniu, o intensywnym zapachu.
‘Shirley Temple’ – kwiaty duże, bladoróżowe, półpełne, płatki zewnętrze duże półokrągłe, płatki wewnętrzne mniejsze, gęsto, nieregularnie ułożone.
‘Festiva Maxima’ – wys. ok. 90 cm, liście ciemnozielone, błyszczące, kwiaty bardzo duże, białe z delikatnymi bordowymi smugami zwłaszcza wewnątrz kwiatu, o delikatnym zapachu.
‘Avalanche’ – kwiaty białe, duże, pełne na kilku płatkach wewnątrz kwiatu bordowe obrzeże płatków.
‘Karl Rosenfield’ – wys. ok. 100 cm, pędy sztywne, z różowymi smugami, liście ciemnozielone, kwiaty duże, pełne, o ciemnej barwie wiśniowo-amarantowej, w ostatniej fazie kwitnienia widoczne w środku kwiatu żółte pręciki, słabo pachnące.
Rzadsze odmiany
Ursyn Niemcewicz – bardzo atrakcyjna odmiana mimo mniejszych kwiatów. Kwiaty pojedyncze, dość duże, wiśniowe płatki w zewnętrznym okółku, w środku gęste żółto-wiśniowe pręciki i jasne słupki. Roślina dość silnie rośnie.
Boule of Beauty – zewnętrzne płatki jasnoróżowe, zaokrąglone, duże, wewnątrz gęsto ułożone, sterczące, wąskie kremowo-różowe płatki.
Coral Sunset – piwonia hybrydowa (powstała w wyniku skrzyżowania dwóch gatunków piwonii bylinowej). Dość wysoka ok. 120 cm, o kwiatach półpełnych i płatach zawiniętych do środka kwiatu. Kolor koralowołososiowy w miarę przekwitania staje się coraz bladszy aż do kremowego. Zapach delikatny.
Piwonie ITOH to grupa najmniej znanych, ale coraz bardziej popularnych mieszańców międzysekcyjnych, otrzymanych w wyniku skrzyżowania gatunków bylinowych z gatunkami krzewiastymi. W tej grupie występuje najwięcej odmian o kwiatach w kolorze żółtym, herbacianym, pomarańczowym, a także dwukolorowych. Pokrojem przypominają piwonie krzewiaste, ale są roślinami bylinowymi. Charakteryzują się sztywnymi, nie pokładających się pędami oraz dużymi trwalszymi niż u piwonii krzewiastych kwiatami. Pędy piwonii ITOH nie wymagają podpór.
Odmiany
‘Bartzella’ wys. 80-100 cm, kwiaty żółte, o korzennym zapachu, kwiaty pojawiają się na roślinie nawet do 3 tygodni, gdyż kwitną kwiaty główne i boczne.
‘Scarlet Haevan’ – wys. ok. 90 cm o półpełnych, ciemnobordowych kwiatach z żółtymi gęsto ułożonymi pręcikami.
‘Lilipop’ – odmiana z półpełnymi nakrapianymi kwiatami w barwie kremowożółtej w różowe smugi.
Oprac. Monika Margańska
PODR Boguchwała
Źródło:
Katalog roślin – Związek Szkółkarzy Polskich – Warszawa 2016
Piwonie – Beata Grabowska, Tomasz Kubala – Poznań 2011