Jego celem było wspieranie innowacji w rolnictwie, a w szczególności w produkcji żywności dobrej jakości i na obszarach wiejskich. Lokalna żywność produkowana w gospodarstwach przez małe zakłady jest elementem rozwoju obszarów wiejskich, a w ostatnich latach jest ogromne zapotrzebowanie na taki asortyment. Dlatego oczekiwania konsumentów są determinantem na powstanie szerokiego spektrum lokalnych sieci żywności i krótkich łańcuchów dostaw, sprzedaży bezpośredniej u producentów, sprzedaży z dostawą do klientów, współpracy z podmiotami zewnętrznymi. Rozwój lokalnego sektora żywności jest przedmiotem ogromnego zainteresowania i może przynieść wymierne korzyści gospodarcze, środowiskowe i społeczne.
Wyjazd studyjny pozwolił na zaobserwowanie dobrych przykładów skracania drogi produktów „od pola do stołu" oraz wsparcia lokalnych wytwórców i rolników. Sprzedaż bezpośrednia stanowi istotne źródło dochodów rolników i ważne źródło zaopatrywania dla konsumentów. Krótkie łańcuchy dostaw żywności przyczynią się do kreowania dobrej marki, tworzenia sieci współpracy pomiędzy mieszkańcami obszarów wiejskich (rolnikami, właścicielami obiektów turystyki wiejskiej, rolnikami prowadzącymi sprzedaż bezpośrednią produktów rolnych lub rolniczy handel detaliczny – RHD) zajmującymi się przetwórstwem na niewielką skalę.
„Od pola do stołu" to koncepcja, która zyskuje na popularności nie tylko w Polsce, ale również w innych krajach, w tym w Portugalii.
Promowanie żywności lokalnej oraz krótkich łańcuchów dostaw w Portugalii przyjmuje różne formy, takie jak:
- Wsparcie dla rolników lokalnych: Portugalia, podobnie jak wiele innych krajów, promuje rolnictwo oparte na tradycyjnych metodach upraw, co jest zgodne z ideą „od pola do stołu”. Lokalne gospodarstwa rolnicze, szczególnie te w regionach takich jak Alentejo, Minho czy Algarve, wytwarzają produkty charakterystyczne dla portugalskiej kuchni, jak oliwa z oliwek, wina, sery, mięso czy warzywa. Tego typu rolnictwo staje się coraz bardziej popularne dzięki promowaniu zdrowego stylu życia.
- Krótkie łańcuchy dostaw: W Portugalii zauważalny jest trend skracania łańcuchów dostaw, co oznacza, że produkty spożywcze są dostarczane bezpośrednio z gospodarstw rolnych do konsumentów, bez pośredników. W ramach tej inicjatywy powstają platformy internetowe i organizacje, które łączą rolników z konsumentami, a także lokalne rynki, na których można nabywać produkty bezpośrednio od producentów.
- Edukacja i promocja: Istnieją liczne kampanie promujące korzyści płynące z konsumowania lokalnych produktów. W ramach tych działań organizowane są festiwale kulinarne, targi rolnicze oraz inicjatywy edukacyjne, które mają na celu pokazanie wartości jedzenia produkowanego lokalnie, a także korzyści zdrowotnych i środowiskowych wynikających z takiego wyboru.
- Zrównoważony rozwój i środowisko: W Portugalii promuje się także ideę zrównoważonego rozwoju, a krótkie łańcuchy dostaw żywności są związane z mniejszym śladem węglowym, ograniczeniem marnotrawstwa żywności i wspieraniem lokalnych gospodarek.
Wsparcie rolnictwa promującego zdrową żywność w Portugalii jest silnie związane z politykami Unii Europejskiej, krajowymi regulacjami oraz lokalnymi inicjatywami, które koncentrują się na zrównoważonym rozwoju, ochronie środowiska i zdrowiu konsumentów. Zrównoważona produkcja i konsumpcja zdrowej żywności stają się coraz ważniejszym elementem strategii rolniczych i politycznych w tym kraju.
Wsparcie rolnictwa promującego zdrową żywność w Portugalii jest realizowane poprzez różnorodne inicjatywy na poziomie krajowym oraz unijnym. Wspierane są zarówno ekologiczne, jak i zrównoważone metody produkcji, które mają na celu poprawę jakości żywności, ochronę środowiska oraz promowanie zdrowych nawyków żywieniowych.
Główne formy wsparcia to:
- Programy rolnictwa ekologicznego: Portugalia aktywnie wspiera rolnictwo ekologiczne, oferując rolnikom dotacje i subsydia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej. Programy takie zachęcają do rezygnacji z chemicznych pestycydów i nawozów syntetycznych na rzecz naturalnych metod upraw i hodowli.
- Certyfikacja i promocja żywności ekologicznej: Portugalska Agencja Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (Agência para a Promoção da Agricultura e Desenvolvimento Rural) wspiera rozwój certyfikacji ekologicznej oraz promuje zdrową żywność, która spełnia określone normy jakościowe.
- Programy edukacyjne: Rząd Portugalii i organizacje pozarządowe prowadzą kampanie edukacyjne skierowane do konsumentów i producentów, mające na celu zwiększenie świadomości na temat korzyści płynących z upraw ekologicznych oraz zdrowego odżywiania.
- Inicjatywy lokalne: W różnych regionach Portugalii istnieją inicjatywy wspierające rolnictwo oparte na zasadach zrównoważonego rozwoju, takie jak rolnictwo miejskie, które dostarcza świeże, lokalne produkty do miast, redukując jednocześnie emisję CO2 związane z transportem.
- Fundusze europejskie: Portugalia korzysta z funduszy unijnych, takich jak Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), który wspiera innowacyjne projekty rolnicze promujące zrównoważoną produkcję żywności.
- Produkty regionalne i tradycyjne: W Portugalii istnieje system certyfikacji produktów regionalnych, takich jak "Denominação de Origem Protegida" (DOP) i "Indicação Geográfica Protegida" (IGP), który wspiera lokalnych producentów żywności promujących zdrową i wysokiej jakości żywność.
- Współpraca z organizacjami międzynarodowymi: Portugalia współpracuje z międzynarodowymi organizacjami, takimi jak Międzynarodowa Organizacja Rolnictwa Ekologicznego (IFOAM), aby promować zdrowe i ekologiczne rolnictwo na poziomie globalnym.
Podczas wyjazdu studyjnego zrealizowany był następujący program:
- Nawiązanie kontaktów pomiędzy uczestnikami oraz wymiana doświadczeń związanych z rozwiązaniami stosowanymi w prowadzeniu turystyki wiejskiej i kulinarnej, wykorzystujących lokalne zasoby. Uczestnicy zapoznali się ze specyfiką rolnictwa w Portugalii, w szczególności z uprawą winorośli, produkcją wina oraz regionalną kuchnią portugalską.
Pobyt w gospodarstwie zajmującym się m.in. enoturystyką, gdzie uczestnicy mieli możliwość:
- poznania sposobów prowadzenia turystyki wiejskiej, kulinarnej i historycznej, które bazują na lokalnych zasobach oraz uwzględniają tradycje regionalne, wspierając małe wiejskie biznesy, w tym działalność opartą na regionalnej kuchni;
- zapoznania się z dobrymi praktykami gospodarstwa zajmującego się uprawą winorośli, a także obserwowania procesu produkcji wina, w tym uczestniczenia w jego powstawaniu, hodowli winorośli oraz degustacji różnych gatunków tego wyjątkowego „nektaru bogów”;
- poznania zasad sprzedaży bezpośredniej jako metody skracania drogi produktów „od pola do stołu”, która stanowi istotne źródło dochodów dla rolników oraz zapewnia zaopatrzenie konsumentów w lokalne produkty.
- Zwiedzanie z przewodnikiem portugalskiego bazaru w Porto, oferującego wiele straganów z lokalnymi produktami żywnościowymi, takimi jak: warzywa i owoce, wspaniałe sery, aromatyczne przyprawy, dojrzewające wędliny, kiełbasy, w tym różnego rodzaju chouriço (chorizo) – tradycyjnej kiełbasy wytwarzanej z mięsa wieprzowego, przyprawionej wędzoną papryką.
- Spotkanie podsumowujące oraz dyskusja na temat form przedsiębiorczości związanych z produkcją żywności wysokiej jakości na niewielką skalę. Uczestnicy omówili zasoby i atrakcje związane z tworzeniem sieci współpracy pomiędzy mieszkańcami obszarów wiejskich, takimi jak rolnicy, właściciele obiektów turystyki wiejskiej, rolnicy prowadzący sprzedaż bezpośrednią produktów rolnych lub rolniczy handel detaliczny (RHD) oraz zajmujący się przetwórstwem na niewielką skalę.
Małgorzata Wilk
PODR Boguchwała