Pierwsza i druga dawka azotu stosowana pogłównie w zasiewach pszenicy ozimej ma za zadanie pobudzenie roślin do regeneracji po zimie, tworzenia pędów i korzeni bocznych, zapobiegać redukcji pędów i kłosków oraz przedwczesnemu zamieraniu korzeni bocznych.
Późna dawka azotu, czyli zazwyczaj trzecia, w największym stopniu wpływa na kształtowanie jakości ziarna stąd też w praktyce nazywana jest „jakościową” lub „na kłos”.
Wysokość dawki i rodzaj nawozu
Wysokość dawki jakościowej wynika przede wszystkim z zakładanego plonu i parametrów jakościowych, jakie chcemy uzyskać (przynajmniej 13% zawartości białka). Uwzględnić należy także rodzaj gleby i warunki wilgotnościowe stanowiska, które w dużej mierze mogą limitować efektywność dawki jakościowej azotu.
Jeżeli planujemy nawożenie pszenicy na poziomie 160-180 N/kg na 1 ha to warto tę dawkę zastosować w trzech terminach, przy czym trzecią dawkę stosujemy w fazie kłoszenia. Przy ustalaniu wielkości trzeciej dawki azotu przyjmuje się zasadę, że na każdą spodziewaną 1 tonę ziarna stosujemy ok. 10 kg azotu, czyli przy zakładanym plonie na poziomie 7 ton z 1 ha powinniśmy zastosować około 70 kg azotu w dawce na kłos. Ustalając wielkość trzeciej dawki azotu należy mieć na uwadze, aby od potrzeb nawozowych odjąć ilość już zastosowaną tego składnika.
Aby dawka jakościowa zadziałała jak najszybciej, najlepiej wykorzystać nawozy zawierające przynajmniej część azotu w formie azotanowej (NO3-) - np. saletra amonowa. Dotyczy to zwłaszcza gleb ciężkich, ilastych. Gleby takie mogą wiązać formę amonową w kompleksie sorpcyjnym, ale niestety zbyt wolno ją uwalniają. W efekcie azot jest związany w glebie, a rośliny nie mogą z niego szybko skorzystać. Na glebach lżejszych, jednak przy dobrym uwilgotnieniu, późną dawkę azotu można zastosować w formie mocznika.
Ważny przebieg pogody
Skuteczność zastosowania trzeciej dawki azotu w uprawie pszenic jakościowych jest w dużej mierze uzależniona od przebiegu pogody, a głównie stosunków wilgotnościowych danej plantacji. Jeśli istnieje realne niebezpieczeństwo wystąpienia niedoboru wody (opadów) bądź wręcz suszy w fazie kłoszenia, wówczas dawkę azotu na kłos należy przyspieszyć i zastosować już na początku stadium ukazywania się liścia flagowego. Można wówczas oczekiwać w miarę pewnego jej działania. Sytuacja taka odnosi się również do słabiej rozwiniętych plantacji pszenicy. W przypadku natomiast, gdy gleba jest dodrze uwilgotniona, a łan optymalnie rozwinięty, wówczas podanie dawki jakościowej można przesunąć na początek kłoszenia.
Nie tylko sam azot jest ważny
Warto pamiętać, że warunkiem efektywnego nawożenia pszenic jakościowych azotem jest dobre zaopatrzenie roślin również w inne składniki pokarmowe, tj.: magnez, siarkę, miedź, bor i molibden. Niedoboru tych pierwiastków nie można lekceważyć przy uprawie pszenic jakościowych, gdyż podobnie jak azot wywierają duży wpływ na zawartość białka, a także inne parametry jakościowe ziarna pszenicy. Niedobór siarki np. obniża wskaźnik sedymentacyjny, a niedobór potasu liczbę opadania. Siarkę i magnez można zastosować do końca strzelania w źdźbło, a pozostałe pierwiastki nieco wcześniej.
Rośliny muszą być zdrowe
Zaznaczyć należy, że zastosowanie trzeciej dawki azotu ma sens tylko w zdrowych łanach pszenicy. Bardzo istotną sprawą w technologii produkcji pszenic jakościowych jest zachowanie jak najdłużej zieloności górnych liści. Zarówno liść flagowy jak i podflagowy oraz kłos powinny być zielone jeszcze przez kilka tygodni po przeprowadzonym nawożeniu azotem, gdyż jest to podstawowym warunkiem jego pobrania i przetworzenia w plon odpowiedniej jakości. Porażenie tych partii roślin przez choroby grzybowe powoduje, że azot w porażonych tkankach roślin zostaje bezpowrotnie zmarnowany. Dlatego na plantacjach intensywnie nawożonych azotem konieczne jest zastosowanie również skutecznej ochrony fungicydowej. Warto również, przede wszystkim przy uprawie odmian bardziej podatnych na wyleganie, zadbać o odpowiednie usztywnienie źdźbeł regulatorami wzrostu, aby zapobiec wyleganiu roślin, szczególnie tych, które nawozimy wysoką dawką jakościową.
Opracowanie na podst. literatury:
Katarzyna Sitek