Funkcjonowanie FADN regulują przepisy prawne Wspólnoty. W Polsce obowiązek dostarczania danych rachunkowych z reprezentatywnej próby gospodarstw rolnych do Sieci Danych Rachunkowych – FADN reguluje również ustawa o zbieraniu i wykorzystywaniu danych rachunkowych gospodarstw rolnych z 29 listopada 2000 r. z późniejszymi zmianami (Dz.U. nr 3 z 2001 r. poz. 20), która weszła w życie z dniem uzyskania przez nasz kraj statusu członka UE, tj. 1 maja 2004 r. Próba Polskiego FADN, zaakceptowana przez Komisję Europejską liczy 12 100 gospodarstw, a to oznacza, że jedno gospodarstwo rolne uczestniczące w Polskim FADN reprezentuje średnio 60 gospodarstw znajdujących się w polu obserwacji Polskiego FADN.
W systemie rachunkowości obowiązują zasady, które określa rozporządzenie Komisji Europejskiej a wśród nich możemy wyróżnić trzy podstawowe:
We wszystkich państwach należących do Unii Europejskiej głównym celem FADN jest zbieranie danych rachunkowych z gospodarstw rolnych, służących do:
Rachunkowość ta ma również za zadanie spełnienie celów pośrednich, dostarczając dane dla:
Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale od 2004 r. do chwili obecnej współpracuje z Instytutem Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowym Instytutem Badawczym w zakresie zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych – Polski FADN. W 2023 r. 276 podkarpackich gospodarstw prowadzi tę rachunkowość. Zadanie to realizowane jest przez 80 doradców ds. FADN, pracowników Podkarpackiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale.
Gospodarstwa zostały dobrane do współpracy według ściśle określonych kryteriów.
Jednym z kryteriów klasyfikacji gospodarstw rolnych wykorzystywanym we Wspólnotowej Typologii Gospodarstw jest Wielkość ekonomiczna gospodarstw rolnych, która jest sumą Standardowych Produkcji uzyskanych ze wszystkich działalności rolniczych występujących w danym gospodarstwie rolnym i wyrażana jest bezpośrednio w euro. W celu przeliczenia współczynników wyrażonych w krajowej walucie na euro stosuje się oficjalny kurs euro ogłaszany przez Eurostat.
Drugim kryterium stosowanym w klasyfikacji gospodarstw rolnych jest Typ rolniczy gospodarstw rolnych jest określony udziałem wartości Standardowej Produkcji z poszczególnych grup działalności rolniczych w całkowitej wartości Standardowej Produkcji.
Prowadzenie rachunkowości wiąże się z dodatkową pracą, ale niesie za sobą również wiele korzyści dla rolnika, a do nich należą:
Rolnicy prowadzący zapisy rachunkowe otrzymują corocznie Raport Indywidualny Gospodarstwa Rolniczego, który wraz z doradcami szczegółowo analizują. W raporcie tym, zawarte są informacje o działalności gospodarstwa począwszy od zasobów środków produkcji jakimi gospodarstwo dysponuje, poprzez poniesione w procesie produkcyjnym nakłady aż do uzyskanych wyników tak w wymiarze ilościowym jak i wartościowym. Natomiast prowadząc rachunkowość przez co najmniej 2 lata, rolnik może uzyskać Raport Dynamiczny, który umożliwia prześledzenie i szybką ocenę zmian jakie zaszły w sytuacji ekonomicznej gospodarstwa w ciągu tego okresu. Raport Dynamiczny generowany jest w zestawach 5-letnich. Rolnik może również porównać swoje wyniki produkcyjne z raportem porównawczym (wyniki średnie dla porównywalnej grupy gospodarstw wykonane przez IERiGŻ PIB).
Jednak, aby dane z ww. raportów mogły być wykorzystywane w zarządzaniu gospodarstwem, a wnioski z przeprowadzonej analizy prawidłowe, zapisy w książkach muszą być prowadzone systematycznie i z dużą dokładnością, gdyż od tego zależy prawidłowość uzyskanych wyników.
Zgodnie z przepisami rozporządzeń MRiRW w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych”, „Restrukturyzacja Małych Gospodarstw”, „Premie dla młodych rolników” objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, a także wytycznych MRiRW w zakresie przyznawania, wypłaty i zwrotu pomocy finansowej w ramach Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027 dla interwencji „Rozwój małych gospodarstw”, „Premie dla młodych rolników” beneficjenci tych działań zobowiązani są do prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów w gospodarstwie wykorzystując jedną z form prowadzenia ewidencji księgowej akceptowaną przez ARiMR. Rachunkowość rolna Polski FADN jest potwierdzeniem spełnienia wymogu prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów w gospodarstwach zobowiązanych do jej prowadzenia.
W celu spełnienia opisanego powyżej zobowiązania niezbędne jest:
Corocznie odbywa się nabór gospodarstw do prowadzenia rachunkowości PL FADN w miejsce tych, które w danym roku z różnych powodów nie mogą dalej kontynuować prowadzenia tej rachunkowości. Zachęcam rolników, którzy chcieliby prowadzić tę formę rachunkowości o kontakt z doradcami w Powiatowych Zespołach Doradztwa Rolniczego w celu wykonania ankiety i sprawdzenia czy uzyskane wyniki produkcyjne spełniają kryteria ujęte w planie doboru dla regionu Małopolska i Pogórze.
Oprac. Adam Suchy
PODR Boguchwała
Na podst. www.fadn.pl oraz www.arimr.gov.pl