Spadek nieśności w stadach przyzagrodowych kur to sygnał, którego nie należy ignorować. Wpływa na to wiele czynników takich, jak: genetyka, żywienie, warunki utrzymania. Większość z nich hodowca jest w stanie kontrolować. W niektórych przypadkach mniejsza nieśność jest naturalnym zjawiskiem, na który nie mamy większego wpływu.
Czynniki fizjologiczne
Wybór odpowiedniej rasy jest kluczowy dla uzyskania wysokiej wydajności jaj. Wieloletnim efektem działania hodowców jest wytworzenie wielu ras użytkowych i ozdobnych, różniących się między sobą: pokrojem, cechami fizjologicznymi i produkcyjnymi. Ponieważ cechy nieśne i mięsne są ze sobą skorelowane negatywnie, wśród kur użytkowych wyróżniamy 3 typy: nieśny, ogólnoużytkowy i mięsny.
Kury w typie nieśnym charakteryzują się sylwetką zbliżoną do trójkąta, harmonijną i lekką budową ciała (1,5- 2 kg). Wcześnie dojrzewają płciowo: rozpoczynają nieśność już w wieku 140-150 dni, są drobnokościste, cechuje je słabe umięśnienie i gorsza jakość mięsa. Kury posiadają duży grzebień i dzwonki. Utrzymuje się je zazwyczaj w chowie fermowym. Są pozbawione instynktu kwoczenia a ze względu na wysoką nieśność i niską masę ciała a co za tym idzie, mniejsze zapotrzebowanie na potrzeby bytowe, jaja od tych kur są najtańsze. Głównym przedstawicielem tego typu kur jest rasa leghorn, która w ciągu roku potrafi znieść 250-300 jaj.
Kury ogólnoużytkowe- kształt ciała zbliżony do prostokąta. Są najbardziej polecane do chowu przyzagrodowego. Dostarczając zarówno dużej ilości jaj, jak i dobrego mięsa. W obrębie tego typu występuje duża zmienność pod względem cech użytkowych. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 160-180 dni. Kury w ciągu roku znoszą 180-220 jaj o masie 52-60 g. Do ras ogólnoużytkowych należą:
Rhode Island Red (karmazyn), Sussex, New Hampshire, Plymuth Rock, mieszańce Rossa, oraz polskie rasy kur: zielononóżka kuropatwiana, żółtonóżka czy polbar (rasa płcioznaczna- autosexingowa, co oznacza, że zaraz po wykluciu można rozróżnić płeć piskląt na podstawie barwy puchu).
Kury rozpoczynają nieśność w wieku ok. 18-21 tygodnia życia w zależności od rasy i systemu chowu. Szczyt nieśności trwa do ok. 40 tygodnia życia i po tym okresie normalnym zjawiskiem jest spadek produkcji jaj. W drugim roku produkcyjnym nieśność wynosi już ok. 80%, natomiast w kolejnych latach spada do ok. 50%.
Każdego roku kury, podobnie jak i inny drób, tracą swoje dotychczasowe pióra i wymieniają je na nowe. Okres ten trwa zazwyczaj kilka tygodni i aby go skrócić zaleca się zwiększenie w dawce pokarmowej pasz o dużej koncentracji białka.
Czynniki środowiskowe
Kury są bardzo wrażliwe na działanie światła. Odpowiednie oświetlenie stymuluje układ hormonalny u drobiu. Światło wpływa na działanie przysadki mózgowej, która zaczyna produkować więcej hormonów związanych z tworzeniem oraz dojrzewaniem pęcherzyków jajowych. Nieprawidłowe oświetlenie albo jego brak, może szybko odbić się na nieśności, a nawet doprowadzić do zmniejszenia masy jaja co wynika z skróconego okresu żerowania i poboru mniejszych ilości paszy. Dobowy dostęp do światła dla kur niosek powinien wynosić od 14 do 16 godzin. Poza czasem, ważne jest również natężenie światła, które według ekspertów powinno wynosić 3-4 watów na m2. Nie należy przesadzać z intensywnością oświetlenia, bo to z kolei może doprowadzić do agresji wśród stada kur.
To kolejny czynnik kształtujący wyniki użytkowania ptaków domowych. W okresie zimowym dobrze jest utrzymywać temperaturę w kurniku na poziomie 13-20 ⁰C. Obniżenie temperatury do 4-5 ⁰C spowoduje spadek nieśności nawet do 20%. Z kolei w ujemnych temperaturach, kury całkowicie przestają się nieść.
Wilgotność względna powietrza w kurniku powinna utrzymywać się na poziomie 55-75 %. Poniżej i powyżej tych wartości notuje się niekorzystny wpływ na zdrowie i wydajność ptaków. Zbyt duża wilgotność powoduje obniżenie produkcyjności i zwiększenie podatności na choroby zakaźne i pasożytnicze. Nadmierna wilgotność powoduje zawilgocenie piór, pogarszając izolację cieplną ptaków w czasie chłodów, co sprzyja zapadalności na choroby układu oddechowego. Wymiana gazowa jest bardzo ważna, szczególnie w okresie jesienno-zimowym gdy wzrasta wilgotność. Jej brak powoduje wzrost stężenia szkodliwych gazów takich jak: dwutlenku węgla, amoniaku, siarkowodoru i pary wodnej. Prędkość ruchu powietrza w pomieszczeniach powinna wynosić do 0,5 metra na sekundę.
Kolejny element, który odgrywa kluczową rolę w produkcji jaj. Należy w tym miejscu przypomnieć, że wprowadzając nową pasze w żywieniu drobiu robimy to stopniowo. Nioski w chowie przyzagrodowym w dziennej dawce powinny otrzymać 16-18 % białka, 10-12 MJ energii metabolicznej, 0,75-0,85 % lizyny, 0,3-0,35 % metioniny, 3,5 % wapnia, 0,5-0,7 % fosforu, 0,15 % sodu i 0,17% chloru. Skarmianie drobiu wyłącznie zielonkami, ziemniakami i ziarnami zbóż także może powodować spadek nieśności szczególnie w okresie jesienno-zimowym a wynika to z niewystarczającego poziomu białka w dawce pokarmowej. Na rynku dostępnych jest wiele koncentratów i preparatów wspomagających nieśność u kur, które w połączeniu z paszami gospodarskimi poprawią wskaźnik nieśności.
W żywieniu niosek ważną rolę odgrywa także czysta woda. Udowodniono, że niedobór wody przez dobę może spowodować przerwę w nieśności nawet przez dwa tygodnie. Podawana woda powinna mieć temp. 10-12 C, zbyt zimną ptaki pobierają niechętnie.
Podsumowywując, chcąc cieszyć się wysoką nieśnością i dobrym zdrowiem naszych kur, należy zapewnić im odpowiednie warunki bytowania i dobre żywienie. Okresu zimowego nie należy się bać - wystarczy się do niego odpowiednio przygotować, aby zarówno nam jak i naszym nioskom minął on beztrosko i produktywnie.
Oprac. na podst. lit.: Sylwester Piech
PODR Boguchwała