Czym jest grypa ptaków?

Wysoce zjadliwa grypa ptaków to choroba zakaźna o charakterze wirusowym, rozprzestrzeniająca się na całym świecie. Są nią dotknięte praktycznie wszystkie gatunki ptaków, zarówno te domowe, jak i dzikie, bez względu na to, czy są utrzymywane w niewoli, czy też prowadzą życie na wolności. W pewnych warunkach może także zaatakować ssaki. Wyróżnia się wiele odmian wirusa grypy, które oznaczone są symbolami np: H5N1, H5N5, H5N6, H5N8. Zakażenia ptaków mogą być wywołane przez wirusy grypy wysoce zjadliwej (HPAI) oraz wirusy o niskiej zjadliwości (LPAI).

Mocne i słabe strony wirusa ptasiej grypy

Wirus grypy cechuje się znaczną zmiennością genetyczną, co skutkuje ograniczoną skutecznością szczepionek oraz utrudnia opracowanie skutecznych leków. Jego mocną stroną jest jego przeżywalność w niskich temperaturach. W temperaturze około +4°C może przeżyć ponad 2 miesiące, natomiast zamrożony wiele miesięcy, a nawet lat. Stwierdzenie, że „zima wymrozi", jest mylne, ponieważ to właśnie w tym okresie choroba występuje najczęściej. Mrożenie działa wręcz konserwująco na wirusa - im niższa temperatura, tym bardziej sprzyja jego przetrwaniu.

Słabą stroną wirusa jest wrażliwość na wysoką temperaturę - w 70°C ginie prawie natychmiast. Drób oraz jaja poddane obróbce termicznej (smażenie, pieczenie, gotowanie) są bezpieczne dla konsumenta. Skuteczną bronią w walce z wirusem są środki dezynfekcyjne, takie jak mydło, detergenty, oraz przestrzeganie podstawowych zasad higieny. Regularne mycie rąk ciepłą wodą z użyciem mydła oraz dezynfekcja pomieszczeń inwentarskich stanowią skuteczne środki w walce z rozprzestrzenianiem się wirusa.

Objawy

Przebieg choroby oraz objawy kliniczne są zróżnicowane i zależą w dużej mierze od zjadliwości wirusa, gatunku i wieku ptaków, towarzyszących zakażeń i stresogennych wpływów środowiska. Okres inkubacji trwa od 3 do 5 dni.

Nisko zjadliwa grypa ptaków (LPAI) – objawy kliniczne ze strony układu oddechowego, zwiększona śmiertelność nawet do 15%, zmniejszenie produkcji nieśnej nawet o 45%. W przebiegu choroby może dojść do wzrostu zjadliwości wirusa i przejście w wysoce zjadliwą grypę ptaków.

Wysoce zjadliwa grypa ptaków (HPAI) – do objawów zaliczamy depresje, silne łzawienie, kichanie, duszność, obrzęk zatok podoczodołowych, sinica grzebienia i dzwonków, obrzęk głowy, nastroszenie piór, biegunka, objawy nerwowe: drgawki, porażenia skrzydeł, chwiejny chód, skręt szyi, wygięcie szyi na grzbiet (tzw. „patrzenie w gwiazdy”). Gwałtowny spadek ilości składanych jaj, skorupy miękkie, a ostatnie jaja zwykle bez skorup (tzw. „lanie jaj”). Śmiertelność może dochodzić do 100%.

Rozprzestrzenianie się wirusa grypy ptaków

Przenosicielem wirusów grypy są ptaki dzikie, związane ze środowiskiem wodnym - głównie kaczki i gęsi (ptaki blaszkodziobe, będące głównym rezerwuarem i wektorem tego patogenu). U drobiu do zakażenia może dojść jeśli korzysta on z tych samych zbiorników wodnych lub pastwisk, gdzie bytowały ptaki dzikie. Przyczyną zachorowania może być wprowadzenie do gospodarstwa słomy lub zielonki zanieczyszczonej odchodami zakażonych ptaków. Istotne jest, aby w okresie wysokiego ryzyka trzymać ptaki w zamknięciu, ewentualnie na ogrodzonych wybiegach, ściśle kontrolowanych. Ważne jest, aby we właściwy sposób zabezpieczyć słomę (szczelnie przykryć lub zdezynfekować baloty środkiem który można stosować w obecności ptaków), a także paszę, którą karmione są ptaki. Pamiętajmy, aby nie wprowadzać do gospodarstwa drobiu niewiadomego pochodzenia. Handel drobiem dozwolony jest tylko wtedy, gdy na danym obszarze nie występuje grypa ptaków, pod nadzorem lekarza weterynarii w ściśle określonych miejscach. Człowiek może przenosić wirusa w sposób pośredni na: obuwiu, odzieży, sprzęcie, środkach lokomocji (koła pojazdów). Pamiętajmy, aby do obsługi ptaków korzystać z oddzielnej odzieży, w której nie wolno wychodzić poza obiekt. Osoby, które w ciągu ostatnich 72 godzin uczestniczyły w polowaniu na ptaki łowne, powinny powstrzymać się od wykonywania czynności związanych z obsługą drobiu.

Sposoby szerzenia się wirusa ptasiej grypy

Jak możemy zminimalizować wniknięcie wirusa do gospodarstwa?

Skuteczną metodą zapobiegania wniknięcia wirusa do gospodarstwa jest bezwzględne  przestrzeganie zasad bioasekuracji, czyli zasad ochrony biologicznej, mających podstawowe znaczenie w przeciwdziałaniu rozprzestrzeniania się wirusa do miejsc, w których utrzymywanych jest drób.

Na chwilę obecną najskuteczniejszą bronią w walce z grypą ptaków jest: szybkie rozpoznanie choroby, likwidacja ptaków w ognisku i wprowadzenie restrykcji na obszarze wystąpienia choroby, aby zapobiec jej dalszemu rozprzestrzenianiu.

Postępowanie

W przypadku zaobserwowania u drobiu niepokojących objawów, posiadacz zwierząt powinien zawiadomić powiatowego lekarza weterynarii lub najbliższy podmiot świadczący usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej. W przypadku zauważenia padłych ptaków dzikich (kaczki , łabędzie, gęsi, ptaki drapieżne), należy również powiadomić powiatowego lekarza weterynarii.

Informacja Głównego Lekarza Weterynarii o aktualnej sytuacji epizootycznej dla wysoce zjadliwej grypy ptaków w Polsce. Stan na dzień 18.01.2024 r.

Drób

Ptaki dzikie

Znaczenie ekonomiczne choroby

Grypa ptaków jest chorobą o bardzo dużym znaczeniu ekonomicznym dla gospodarki. Cechuje się wysoką śmiertelnością ptactwa domowego. Kraj, w którym wystąpi ognisko ptasiej grypy, nie może eksportować drobiu i produktów pochodzenia drobiarskiego. Generuje to wysokie straty finansowe.

Podsumowanie

Tylko systematyczne, oparte o analizę ryzyka działania prewencyjne, programowy nadzór, bierny monitoring ptaków dzikich, a w przypadku wystąpienia ognisk u drobiu - szybkie i skuteczne działania administracyjne w zakresie zwalczania choroby, są w stanie stawić czoła kolejnym jej epidemiom oraz ograniczyć straty w sektorze drobiarskim i gospodarce narodowej.

Oprac. Magdalena Grabowska

PODR Boguchwała

Na podst. materiałów: Główny Inspektorat Weterynarii, ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI) z dnia 4 kwietnia 2017 r. w sprawie zarządzenia środków związanych z wystąpieniem wysoce zjadliwej grypy ptaków. PIW-et PIB Puławy